DRAMA VE DRAMANIN ÖNEM

Aysel KÖKSAL AKYOL*
Özet
Drama, lider ve katılımcıların atölye ortamında rol oynama, do
açlama gibi tiyatro tekniklerini
kullanarak bir olayı, anıyı, kavramı, konuyu, düünceyi canlandırması olarak ifade edilebilir. Drama
çalımalarına katılan bireylerin, çalımalar sırasında kendilerini ve di
er katılımcıları tanıma, iletiim becerilerini
gelitirme, kendini anlama ve ifade etme berecisini gelitirme gibi bazı olumlu kazanımları olmaktadır. Bu
çalımada, dramanın önemi, uygulama basamakları, drama sürecindeki ögeler üzerinde durulmutur.
Anahtar sözcükler: Drama, dramanın önemi, uygulama basamakları
Abstract
Drama can be defined as the animation of an event, a memory, a concept, a topic, or an idea by means
of role playing, and improvisation. Individuals participating in drama acquire something positive such as
knowing himself and other participants, developing communication skills, understanding himself and expressing
himself. This study focuses on the importance of drama and the steps and elements involved.
Key words: Drama, importance of it, application steps
Günümüzde okul öncesi e
itimden balayarak üniversite ve lisans üstü e
itime kadar bütün e
itim
kademelerinde drama çalımaları yapılmaktadır. Yalnızca e
itimde de
il baka birçok alanda da drama önem
kazanmıtır. Ö
retmen, ö
renci, ö
retim elemanları kurslara katılarak kendilerini gelitirip alanlarında dramayı
kullanırken, e
itim ile ilgili olmayan alanlardan bireyler de drama çalımalarına katılmaktadırlar.
Drama birçok alanda kullanılabilen bir yöntemdir. Türkçe, tarih, co
rafya, matematik, psikoloji gibi
temel derslerden ekonomi, politika, endüstri, insan ilikileri gibi alanlara kadar çok geni bir yelpazede drama
çalımalarına yer verilmektedir. Drama sanat e
itimi, ö
retmen e
itimi, drama ö
retmeninin e
itimi, polis
e
itimi, asker e
itimi, açı e
itimi gibi alanlarda ve ayrıca problem çözme yöntemlerinin e
itiminde de
kullanılmaktadır (Fulford ve ark., 2001; Levent, 1999).
Drama çalımaları, katılımcılara çeitli sosyal rolleri ve sosyal problemleri inceleme fırsatı
vermektedir. Farklı sosyal problemlerin canlandırılması bireymlerin, toplumu ve toplumdaki ilikileri daha iyi
anlamalarını sa
lamaktadır. Bu etkileimler sırasında problemlerin çözüm yolları da irdelenmekte, böylece
katılımcılar problem çözmeye yönelik çalımalardan deneyim kazanmı olmaktadırlar (Önder, 1999).
Yazıma Adresi: *Doç. Dr.Aysel Köksal Akyol, Gazi Üniversitesi, Gazi E
itim Fakültesi lkö
retim Bölümü
06500 Teknikokullar/Ankara.
Sihirli bir yöntem olarak nitelendirilen drama ile insanlar kendilerini daha iyi tanıyabilmekte,
yeteneklerini ortaya çıkarabilmektedirler. Dramada temel amaçlar arasında katılımcının kendini di
er bireylerin
yerine koyması, böylece de kendisini ve çevresini daha iyi bir ekilde tanıyabilmesi, anlayabilmesi yer
almaktadır. Drama çalımaları ile demokratik davranılarda bulunan, konular arasında ba
lantı kurabilen,
ba
ımsız düünebilen, hogörülü, yaratıcı bireyler yetitirmek amaçlanmaktadır (Güneysu, 1999; Öztürk, 1999;
Sa
lam, 1997).
Bu çalımada, günümüzde önemi giderek artan dramanın anlamı, önemi, drama sürecinde yer alan
ısınma, oyun, de
erlendirme aamaları, ayrıca dramada lider, katılımcılar, mekân, malzeme ile ilgili özellikler
üzerinde durulmutur.
Dramanın Tanımı
E
itimde drama, yaratıcı drama gibi drama anlamına gelen farklı kavramlar kullanılmaktadır. Bunun
yanı sıra drama yerine rol oynama, do
açlama gibi kavramların da kullanıldı
ı dikkati çekmektedir. Oysa rol
oynama, do
açlama drama sürecinde yer alan tekniklerdir. Burada, drama kavramının ne anlama geldi
i
üzerinde durulacaktır.
Drama, kuramsal boyutun oluturulması gerekmekle birlikte oyunlatırma, canlandırma ve do
açlama
temelde olmak üzere atölye çalımaları çerçevesinde yürütülen bir etkinliktir. Atölye çalımaları bir liderin
rehberli
inde ve bir grupla sürdürülmektedir. Drama, liderin yönlendirmesi ile birlikte grup etkileimi yoluyla
yaanan bir süreçtir (Morgül, 1995; Üstünda
, 1998). Bu alanda e
itim almı bir lider tarafından yapılan atölye
çalımalarına katılmak dramayı ve dramanın önemini anlamayı kolaylatırmaktadır. Drama çalımalarına
katılmadan drama uygulamaları yapmak da mümkün de
ildir.
Drama çalımalarında bir balangıç ve son bölümleri olmayabilir. Ancak belli kuralların ve bu kurallar
içinde sonsuz özgürlüklerin oldu
u bir etkinliktir. Dramada ortaya çıkanlar o anda yaratılır, ilk kez vardır.
Ortaya çıkanların yanlı ya da do
ru olması gibi bir ey söz konusu de
ildir (Ömero
lu Turan ve Can Yaar,
1999; San, 1996). Bu nedenle de drama çalımalarını yürüten liderin yapılanları yanlı ya da do
ru olarak
yorumlaması do
ru olmaz. E
er lider yapılan çalımaları yargılarsa katılımcıların drama sürecinden zevk
almaları engellenmi olur.
Drama, önceden yazılı bir metin olmadan, katılımcıların kendi yaratıcı buluları, özgün düünceleri,
anıları ve bilgilerine dayalı olarak oluturdukları eylem durumları ve do
açlamalardır (San, 1999). Çocuk
oyunlarından ve benzer etkinliklerden yola çıkarak, de
iik yaam durumlarını canlandırma, olayları yeniden
yaratıp irdeleme, bu yaam durumlarından bilgilenme ve ö
renmeye geçme çalımaları drama olarak
tanımlanmaktadır. Baka bir ifadeyle de, drama, katılımcıların uyarıcı bir materyale vücutlarını ya da seslerini
kullanarak cevap vermeleridir (Ömero
lu Turan ve Can Yaar, 1999).
Dramanın Türkiye’de yaygınlatırılmasında büyük bir çaba ve emek harcayan San dramayı, “do
açlama
ve rol oynama gibi tiyatro ve drama tekniklerinden yararlanılarak, bir grup çalıması içinde katılımcıların bir
yaantıyı, olayı, fikri, e
itim ünitesini, soyut bir kavramı, davranıı eski bilisel örüntülerinin yeniden
düzenlenmesi yoluyla ve gözlem, deneyim, duygu ve yaantıların gözden geçirildi
i oyunsu süreçlerde
anlamlandırılması, canlandırılması” olarak tanımlamaktadır (San, 1996).
Amerika Birleik Devletleri’nde “yaratıcı drama”, Almanya’da “okul oyunu” ya da “oyun ve
etkileim”, dramayı e
itim süreçlerinde kullanmada en deneyimli ülke olan ngiltere’de “e
itimde drama”,
Tükiye’de ise “yaratıcı drama” kavramları kullanılmaktadır (San, 1996). Görüldü
ü gibi drama farklı ekillerde
tanımlandı
ı gibi farklı kavramlar ile de ifade edilmektedir. Yaratıcı drama, e
itimde drama gibi kavramlar
kullanılmaktadır. Bu makalede ise “drama” kavramının kullanımı tercih edilmitir.
Drama kavramı bazen bir yöntem, bazen bir alan, bazen de bir disiplin olarak karımıza çıkmaktadır.
Son yıllarda e
itim programlarında bir yöntem olarak kullanılmasının arttı
ı dikkati çekmektedir (Üstünda
,
1996:20; Üstünda
, 1998). Drama, aynı zamanda bir sanat e
itim alanı ve bir disiplin olarak görülmektedir.
Sanat e
itimi duyuların e
itimi oldu
undan dolayı drama da bir sanat e
itimi alanı olarak düünülür. Dramada
da, sanat e
itiminde oldu
u gibi görme, iitme, dokunma, tatma ve koklama e
itimi söz konusudur. Resim,
heykel, dans gibi sanat formlarında var olan, sanatı gerçekletiren bireyin bir uyarıcıya tepkisini göstermesi
özelli
i dramada da bulunmaktadır. Aktif katılımı gerektirmesi nedeniyle, drama çocu
un duygusal, zihinsel ve
sosyal geliimine katkıda bulunan bir sanat alanı olarak kabul edilmektedir (McCaslin, 1990; Stewing ve Buege,
1994; Üstünda
, 1998; Üstünda
, 2000). Drama bir sanat e
ititimi alanı oldu
u gibi aynı zamanda edebiyat,
plâstik sanatlar gibi alanlardan da yararlanmaktadır. Öykü, iir, fotograf, resim, heykel ve benzeri birçok eser
dramada kullanılmaktadır.
Dramanın Önemi
Dramada gerçek dünya ile kurgusal dünya arasında bir etkileim vardır. Katılımcı tarafından drama,
gerçekmi gibi duyumsanmakta ve gerçek duygular yaanmaktadır. Bu açıdan bakıldı
ında, dramada gerçekle
kurgu iç içedir. Katılımcılar gerçe
in içinden kurgusal durumların içine girip çıkmaktadırlar (Okvuran, 2001;
Öztürk, 1999). Drama çalımalarına katılan bireyler, drama sürecinde durumları, olayları, ilikileri kefederek
ö
renmektedirler. Katılımcılar gerçek dünyadaki bilgi ve deneyimlerini dramada hayalî bir dünya yaratmak için
kullanmakta ve dramada tasarladıkları durumları ve rolleri tanımlarken olayları ve ilikileri incelemeyi
ö
renmektedirler (O’Neil ve Lambert, 1991).
Drama, çocukların spontan oyunlarında ortaya çıkan, katılımcıların sanatsal duyarlılı
ını, kendisi, baka
insanlar ve dünya hakkındaki bilincini artıran ve hayal gücünü gelitiren bir ö
renme aracıdır (Pinciotti, 1993).
Drama oyunun gücünü e
itimde kullanan bir alandır. Dramanın oyunsu özelli
i, yaratıcı edimlere ve yaratıcılık
süreçlerine uygunlu
u dikkati çekmektedir. Bu özelliklerinden dolayı da dramanın e
itimde kullanımı söz
konusudur (Fleming, 1994; San, 1995).
Gönen ve Uyar Dalkılıç (1997) yaptıkları bir aratırmada, altmı-yetmi iki aylık çocuklar ile yapılan
drama çalıması sonucunda çocukların dil geliimlerinde önemli bir ilerlemenin oldu
u, Aral ve arkadaları
(1997) tarafından yapılan baka bir aratırma sonucunda da on üç-yirmi dört aydır drama çalımasına katılan
çocukların alıcı dil geliimlerinin ilerledi
i bulunmutur. Bu çalıma sonuçlarında görüldü
ü gibi drama
çalımaları, çocukların geliimlerini olumlu yönde etkilemektedir.
Drama ortamında katılımcılar yaratarak, gelitirerek ve yansıtarak kendilerini, arkadalarını, ailelerini
ve içinde yaadıkları gerçek dünyaya ait birçok eyi anlamaktadırlar. Çeitli sosyal olayları inceleyerek
insanların farklı koullarda yaadıkları, bu farklı koullarda ne ekilde davrandıkları ile ilgili düünmeye
balamaktadırlar. Farklı görüler ortaya koyabilmekte, di
erlerine karı kiisel görülerini tahlil
edebilmektedirler. Bu da katılımcıları düünce ayrılı
ı, tartıma ve çözüme götürmektedir (Fulford ve ark.,
2001).
Drama, bireylerin kendilerinde varolan yaratıcılıklarının geliimini desteklemekte, hayal güçlerini
gelitirmekte, geliimsel özelliklerine ilikin beceriler kazandırarak çok yönlü geliim göstermelerine olanak
vermektedir. Bireysel geliim için yararlı olan bir yöntemdir. Drama yardımıyla insanların kendilerini ve
çevrelerini yüzeysel de
il derinlemesine ve evrensel boyutlarda görmesi sa
lanmaktadır (Aral ve ark., 2000;
Bakaya, 2000; Gönen ve Uyar Dalkılıç, 1998). Ayrıca drama çalımalarında anne-baba-çocuk ilikileri, okulaile
ilikileri, kent yaamı ve sorunları, çevre sorunları gibi konular ele alınarak katılımcılar bu konularda
bilgilendirilmekte, çözüm yolları bulma gibi amaçlara yönlendirilmektedirler (San, 1996). Drama çalımalarında
genellikle yazılı bir metin yoktur, sahnelenmesi gerekmez. Liderin rehberli
inde katılımcılar yaadıkları ve hayal
ettikleri durumları yansıtırlar. Böylece katılımcıların kendilerinde varolan yaratıcılık ve estetik duyarlılıkları
gelimektedir.
Farklı yaantıları tanıma, farklı rollere girerek farklı olay ve durumlarla ilgili deneyim kazanma,
yaamın çok yönlü algılanmasını ve aratırma iste
inin geliimini sa
lama, yaparak, yaayarak ö
renme,
ö
renilenlerin kalıcı olması drama çalımaları sonucunda bireylerde olması beklenen kazanımlar arasında
sayılabilir. Bu kazanımlar dikkate alındı
ında dramanın bireylerin geliiminde önemli bir etkisinin oldu
u
söylenebilir.
Dramanın Uygulama Basamakları
Grup yapısına göre de
imekle birlikte drama çalımalarında belli bir sıralama vardır. Klâsik bir drama
çalımasında olması gereken aamalar unlardır: ısınma, oynama (pantomim ve rol yapma), do
açlama, oluum
ve de
erlendirmedir.
1. Isınma ve Rahatlama Çalımaları
Çeitli yöntemlerle duyuları kullanma, gözlem yetisini gelitirme, bedensel ve dokunsal çalımaların
yapılması, tanıma, etkileim kurma, güven kazanma ve uyum sa
lama gibi özellikleri katılımcı bireylere
kazandıran, bedenini ve beynini duyumsama ile ilgili çalımaların yapıldı
ı aamadır. Bu aamada belirlenmi
kurallar vardır ve liderin yönlendirmesi söz konusudur (San, 1996; San, 2001; Üstünda
, 2000).
Bedenin ve duyguların harekete geçirilmesi ile ilgili etkinliklere yer verilmektedir. Katılımcılar
kendileriyle iletiim kurmakta, bedenlerini tanımakta, bedenlerini ritmik olarak hareket ettirebilmekte, iitme,
görme, dokunma, koklama duyularını kullanmaktadırlar (Morgül, 1999:21). Tanıma etkinlikleri ile birey hem
kendisi ile ilgili birtakım ipuçları yakalamakta hem de di
er katılımcıları tanımaktadır (Üstünda
, 1998).
Isınma çalımaları kendini tanıma, gruptaki di
er bireyleri tanıma, iletiim kurma, ikili iletiimden daha
çok kiili iletiim ve etkileime geçme, grup dinami
inin do
ması, anıların anlatılması, öykü anlatma gibi
sözellendirme ve etkileim çalımaları, oyun aamasına geçme biçiminde ilerlemektedir (San, 1996).
Isınma çalımaları oyuna katılma iste
ini artırmakta, grubun birbirine, oyunlara, dramaya ısınmasını ve
rahatlamasını sa
lamaktadır. Bedensel ve düünsel hazırlanmaya yönelik etkinliklerden oluan ısınma
çalımaları katılımcıları do
açlama yapmaya hazırlamaktadır (Okvuran, 2001; Ömero
lu Turan ve Can Yaar,
1999; Öztürk, 1999).
Isınma çalımaları sırasında lider, asıl hedefini unutmadan bu hedef do
rultusunda grubu motive
etmelidir. Bu çalımalar aracılı
ıyla, katılımcılar duyu organlarını harekete geçirmektedirler. Uyum ve güven
çalımalarının yapıldı
ı ısınma aamasında liderin yönlendirmesi vardır (Bayram ve ark., 1999; Gönen, 1999;
Morgül, 1999).
Rahatlama çalımaları bedenin gevetilmesi, ruhsal ve bedensel rahatlamayı içermektedir (Morgül,
1999). Rahatlama çalımaları bazen ısınma çalımalarından sonra bazen de de
erlendirmeye geçmeden önce
yapılmakta ve bu çalımalarda müzik kullanma, bedensel ve düünsel rahatlamayı sa
lamaktadır. Isınma ve
rahatlama çalımalarında kullanılan müzikten do
açlama ve oluum süreçlerinde de yararlanılabilir (Öztürk,
1999).
2. Oynama (Pantomim ve Rol Oynama)
Belirlenmi kurallar çerçevesinde özgür bir ekilde oyun kurma, bu oyunları gelitirme çalımalarının
yapıldı
ı aamadır. Yaratıcılık ve imgelem boyutları iin içine girmektedir (San, 1996; San, 2001). Bu aama,
grubun iletiim ve etkileimini sa
lama, imgelem gelitirme, duyguları gelitirme ve pantomim yoluyla ifade
etme becerisini gelitirme, be duyuyu gelitirmeye yönelik çalımaları içermektedir (Okvuran, 2001).
Lider, grubun özelliklerine uygun olan oyunları seçmelidir. Sözcük da
arcı
ını, duyuları ya da dikkati
gelitirici, öykünmeye dayalı ya da yarımaları içeren oyunlara bu aamada yer verebilir. Bu oyunlar sırasında
nesneler de kullanılabilir (Üstünda
, 1998).
3. Doaçlama
Daha az kesin olarak belirlenmi bir süreç olup saptanan bir konu ya da temadan yola çıkılmakta ya da
belirlenen bir amaca do
ru belli aamalarla yol alınmaktadır. Bireysel ve grup yaratıcılı
ının ön plâna çıktı
ı bir
aamadır (San, 1996; San, 2001). Do
açlama, herhangi bir metne ba
lı olmadan, içten geldi
i gibi ve aniden
gelien durum olarak ifade edilmektedir. Daha az kesin olan bir süreçtir. Bireylerin kendilerini rahatça ortaya
koyması, bireysel olarak keyif alması söz konusudur. Do
açlamalar drama çalımalarının bel kemi
ini
oluturmaktadır (Üstünda
, 1998). Masal, öykü, iir, tablo, foto
raf, gazete haberi, bir hayal durumundan yola
çıkılarak canlandırma yapılabilir (Okvuran, 2001).
Drama çalımalarında do
açlama, çalımanın bel kemi
i gibidir. Bir metne ba
lı olmaksızın aniden
gelien do
açlama çalımalarında lider tarafından hedef belirlenmi, belli hazırlıkları yapılmı olan oyun ve
canlandırmalar yer alır. Do
açlamalarda, ayrıntılar önceden belirlenmedi
i için katılımcıların kendi birikimleri
ve özgünlük vardır (Bayram ve ark., 1999).
4. Oluum
Isınma ve rahatlama çalımaları ile balayan drama çalımaları oyunlarla devam etmekte,
do
açlamalarla gelimekte ve sonuçta oluum aamasına ulaılmaktadır (Üstünda
, 1998). Daha önce
belirlenmemi olan bir çıkı noktasından balamaktadır. Sürecin nasıl ilerleyece
i ya da nereye gidilece
i
önceden bilinmemektedir (San, 1996; San, 2001). Gerekti
inde araç, gereç ve malzemeler kullanılabilir. Drama
sürecinde malzeme kullanma gereksinimi katılımcılardan da gelir. Bazen bunun için bir hazırlık yapılmasa dahi
katılımcılar o anda ortamda olan eyaları, nesneleri malzeme olarak kullanırlar. Oluum aamasına önceden
belirlenmemi bir noktadan ya da bir nesne, resim, foto
raf gibi malzemeleri kullanarak ve bunlarla iletiime
geçerek balanabilir (Üstünda
, 1998; Üstünda
, 2000).
5. Deerlendirme
Dramada de
erlendirme aaması da oldukça önemlidir. Lider uygun buldu
u ya da katılımcılardan istek
geldi
i takdirde de
erlendirme yapılmalıdır (Üstünda
, 1998). Aamalardan bir ya da birkaçından sonra
de
erlendirmeye yer verilmelidir. Lider “Neler yaadınız?”, “Neler hissettiniz?”, “Nerede haz aldınız?”, “Nerede
zorluk çektiniz?”, “Daha baka neler yapılabilir?” gibi sorunlarla tartımayı balatabilir (Aral ve ark., 2000; San,
1996).
De
erlendirme yetisini gelitirme, etkileimi sa
lama, paylaımda bulunma, yapıcı eletiri yapabilme,
drama çalımasından olumlu duygularla ayrılma, yaantıların ifade edilmesini sa
lamaktadır. Katılımcıların
drama ortamından neeli yaantılarla ayrılmasını sa
layan bir aamadır. Drama grubundaki di
er katılımcıların
duygularının farkında olunmasına fırsat vermektedir (Okvuran, 2000; Üstünda
, 2000).
Dramada uygulama basamakları genel olarak ısınma çalımaları, oyun ve de
erlendirme olarak
düünülebilir.
Drama Sürecindeki Önemli Ögeler
Lider, katılımcılar, ortam ve malzeme dramada yer alan önemli ögeler arasında yer alır.
Lider: Drama çalımalarında belirlenen amaçlara ulaılması için drama lideri büyük bir öneme sahiptir.
Dramada güven ortamının oluturulması zorunludur. Liderin bu güven ortamını yaratması
gerekmektedir. Drama lideri tutum ve davranıları ile katılımcıların güvenini kazanmalıdır. Lider, grubun
kefetmesi, gelimesi, dramatik oyunlar yoluyla duygu ve düüncelerini ifade etmesi için rehber olarak bir rol
üstlenmektedir. Drama lideri, di
er alanlardaki ö
retmenler gibi ders (çalıma) boyunca yer alacak bütün
sorumlulukları kabul etmelidir (Aral ve ark., 2000a; Morgül, 1995; O’Neil ve Lambert, 1991; Ömero
lu Turan
ve Can Yaar, 1999).
Liderin kendi de
erlerinin olması gerekmektedir. nsana saygı duyan, de
er veren, drama ile ilgili
bilgileri aratırmaya istekli olan, iyi bir gözlemci, yaratıcı, kendini yetitirmede sorumluluk duyan bir birey
olmalıdır. Gözlemlerinin sonuçlarını tutarlı bir ekilde yorumlamalı, de
erlendirme sonuçlarını dikkate almalıdır
(Aral ve ark., 2000; Okvuran, 1999; Ömero
lu ve Dere, 2002).
Drama çalımaları sırasında daha yararlı bir durum ortaya çıktı
ında hazırlanan plânı bırakma
yetene
ine ve iste
ine sahip olma lider için istenen bir özelliktir. Liderin esneklik, nitelikli sorular sorabilme,
dinleme gibi özelliklerinin olması da gerekmektedir (Stewing ve Buege, 1994)
Oyunculuk ve tiyatro konusunda bir e
itim almı olması gereken liderin istekli olması önemlidir.
Tiyatro bilimiyle ilgilenmi olması, tiyatro terminolojisini bilmesi, oyun biçimlerini tanıması, oyun pedagojisi
bilgilerine sahip olması gerekmektedir. Katılımcı, oyuncu ve oyunun kuralları arasında sürekli etkileimi
yönlendirebilmelidir. Lider; oyuncu, pedagog ve biraz da psikolog olmalıdır. Liderler, e
itim ve tiyatro e
itimi
almanın yanı sıra sanatsal duyarlılı
ı olan, tartımaya hazır, kompleksleri ile baa çıkmı, ilkeli, ilikilerde
baarılı, empatik becerisi yüksek bireyler olmalıdırlar. yi bir drama lideri de
iik düüncelerden korkmamalıdır.
Sürekli kendini yenilemeli, uygulamadan önce hedeflerini, tekniklerini, araç-gereçlerini hazırlamalıdır (Bakaya,
2000; Öztürk, 2000; San, 1996; San, 1995).
Lider; e
itim, drama ve oyun ile ilgili yeterli bilgiye sahip olmalıdır. Esneklik yetene
i, dinleme
yetene
i, uyarıcı soru sorma yetene
i, dramanın gücüne inanmak gibi temel özellikleri taımalıdır. Drama
grubunun ilgilerini, gereksinimlerini, geliim dönemi özelliklerini bilmelidir. Grubun ilgisine yönelik materyal,
konu ve tema gelitirebilmelidir. Etkinlikleri katılımcıların yetenekleri do
rultusunda ve gelien kapasitelerini
artıracak ekilde hazırlamalıdır. Grup üyelerinin kendilerini ifade etmelerine olanak sa
lamalıdır. Grubun
güvenini kazanmalı, gereken durumlarda sorunlara anında çözüm getirebilmelidir. Drama etkinlikleri ve
oturumları arasında bir geçi ve devamlılık olmasına dikkat etmelidir. Güven, saygı ve deste
e dayalı bir ortam
oluturmalıdır (Ömero
lu Turan ve Can Yaar, 1999).
Gerekti
inde lider ilgili alanlarda uzman olan kiilerle birlikte çalımaya, onlarla i birli
i içinde
olmaya istekli olmalıdır. Örne
in, sanat galerilerinde, müzelerde yapılan drama çalımalarında bu alanın
uzmanları ile de i birli
i içinde olunması gerekmektedir.
Lider, uygulamaya geçmeden önce drama programının hedeflerini, yöntemlerini belirlemeli, gerekli
olan araç-gereçleri ve drama çalımasının yapılaca
ı mekânı hazırlamalıdır. Her aamadan ya da birkaç
aamadan sonra yapaca
ı de
erlendirmeyi de önceden plânlamalıdır. Dramayı ancak bu alanda e
itim almı, bu
alanı bilen birisinin yapabilece
i unutulmamalıdır.
Bu bölümde belirtilen drama liderinin taıması gereken özellikleri, E
itmen (1999) üç alanda
toplamıtır. Bunlardan birincisi, e
itim sürecidir. Lider, e
itbilim, tiyatro, drama ve genel kültür alanlarında bilgi
sahibi olmalıdır. kincisi, uygulama sürecidir. Drama lideri yeterli ve iyi bir program hazırlayabilme,
uygulayabilme, böylece de hedeflere büyük ölçüde ulaabilme becerilerine sahip olmalıdır. Üçüncüsü ise kiilik
yapısıdır. Drama lideri her eyden önce kendini tanımlamalı, geliime açık olmalı, güvenli, rahat, dinamik,
dikkatli olmalı, iini sevmeli ve ciddiye almalı, demokratik tutuma sahip olmalı, mizah yönü güçlü olmalı,
estetik be
eniye sahip olmalı, yaamında sanatın anlamı ve yeri olmalıdır.
Katılımcılar: Drama çalımalarında liderin büyük bir önemi vardır, ancak katılımcılar da önemli bir
öneme sahiptir. Çünkü drama bireylerin katkıda bulunmasıyla ina olmaktadır. Drama çalımalarında lider de
aynı zamanda grup üyelerinden birisidir (O’Neil ve Lambert, 1991). Drama çalımaları sırasında katılımcıların
yaları, geliim dönemi özellikleri, cinsiyetleri, ilgileri, gereksinimleri dikkate alınmalıdır. Çünkü bunlar
dramanın nasıl yönlendirilece
ini ve dramanın süresini etkilemektedir.
Drama etkinli
ine katılan bireylerin her eyden önce grup içinde çalımaya hazır olmaları, kendilerini
rahat ve güvenli hissetmeleri, yeni ve de
iik eyler kefetmeye istekli olmaları gerekmektedir (San, 1996).
Drama çalımalarına katılmak için tiyatro yetene
inin olması gerekmemekle birlikte drama çalımaları
bu yetene
i gelitirmektedir. Drama ve tiyatro yetenekleri drama çalımaları süresince artmaktadır (O’Neil ve
Lambert, 1991).
Ortam (Mekan): Çalımalar sırasında oturma, uzanma gibi etkinliklerin rahat yapılabilmesi için
çalımaların yapıldı
ı mekânda zeminin, parke ya da halı ile kaplı olması gerekmektedir. Ayakkabısız
çalımaların yapılabilece
i, gürültüsüz, güvenilir, sıcaklık ve aydınlanma koulları uygun bir ortam yaratıcı
çalımalarının amacına ulamasında etkili olmaktadır (Aral ve ark., 2000; Aral ve ark. 2000).
Dramanın yapıldı
ı mekân her eyden önce katılımcılara güven veren, fiziksel olarak sınırlı ancak
hayalî olarak sınırsız olan bir yer olmalıdır. Rahatlama ve konsantrasyon çalımaları sırasında katılımcıların
birbirlerine dokunamayacakları kadar geni bir mekâna gereksinim vardır. Spor salonu gibi büyük alanlar da
uygun de
ildir. Grubun geni bir mekâna da
ılması liderin yönergelerinin duyulmasını engeller (Önder, 1999).
Küçük mekânlar ise yapılan etkinliklere ve hareketlere kısıtlamalar getirmektedir. Bu nedenle drama
çalımalarının yapılaca
ı mekânın uygun büyüklükte olmasına dikkat edilmesi gerekmektedir. Drama
çalımalarının yürütülece
i mekân katılımcıların ve liderin kendilerini rahat hissetmelerini sa
layacak bir yer
olmalıdır.
Malzeme: Herhangi bir malzeme kullanılmadan da drama çalımaları yürütülebilir. Ancak kullanılan
her malzeme yeni ça
rıım kapıları açmaktadır. Araç, gereçler role girmeyi kolaylatırmaktadır (Morgül, 1999).
Drama çalımalarında canlandırmayı kolaylatırmak için bazı araç-gereçler ve aksesuarlara yer
verilebilir (Önder, 1999). Araç-gereç ve materyaller kendi amaçlarının dıında farklı amaçlar için de
kullanılabilir. Birkaç nesnenin bir araya getirilerek farklı bir ilevle kullanılması da söz konusu olabilir. Araçgereçler
dramada güdülenmeyi önemli ölçüde etkiler (Aral ve ark., 2000). Lider, çalıma sırasında gerekli olacak
araç, gereç ve materyalleri hazırlamalıdır. Drama etkinliklerinde akla gelebilecek hemen hemen bütün
malzemeler kullanılabilir. Önemli olan kullanılacak malzemenin drama etkinli
inin hedeflerine uymasıdır
(Üstünda
, 1998). Aynı zamanda kullanılan araç-gereçlerin e
itsel amaçlı olması ve güvenlik ilkelerine dikkat
edilerek seçilmesi de gerekmektedir.
Drama çalımaları için araç, gereç ve materyaller oldukça önemlidir. Araç gereçler drama süreçlerinde
yerinde kullanıldı
ında etkili bir ilev görmektedir (Bayram ve ark., 1999).
Kâ
ıt, boya kalemleri, kaset çalar, kaset gibi gerekli materyaller drama ortamında hazır bulundurulabilir
(Aral ve ark., 2000). Dramanın yapılaca
ı mekânda çantalar, eski süs eyaları, farklı yörelere ait giysiler, takılar,
mesleklere ait giysiler, apkalar, bastonlar, maskeler, ayakkabılar, makyaj malzemeleri, toplar gibi birçok
malzeme bulunabilir. Her drama çalımasına göre yeni araç, gereçler de hazırlanabilir. Bütün bu malzemeler
drama odasında bir dolap, kutu ya da sepet içinde toplanabilir (Bayram ve ark., 1999).
Unutulmamalıdır ki hiçbir araç, gereç olmadan da drama çalımaları yapılabilir. Dramanın en temel
aracı kiinin kendisidir. Katılımcıların kendi kıyafetleri, saçları, elleri, ayakları çeitli amaçlar do
rultusunda
kullanılabilir (Bayram ve ark., 1999; Pinciotti, 1993).
Sonuç
Yaratıcı drama kurslarına, atölyelerine katılan bireylerde bazı olumlu kazanımların olması
beklenmektedir. Bu kazanımlardan bazıları unlardır: Grupla birlikte çalıabilme, yaratıcı düünme, kendini
anlama, sözel ve sözel olmayan iletiim, dili kullanma, i birli
i içinde çalıma, problem çözme ve kendini ifade
etme becerilerinin geliimi, insanlara karı daha duyarlı olma, kendine güven duyma, sorumluluk duygusu
kazanma, iç disiplin kazanma, hayal gücünün geliimi, dayanıma ve paylama duygusunun geliimi, hogörülü
olma, demokratikleme, sosyalleme. Bu kadar çok olumlu kazanımların oldu
u düünüldü
ünde drama
çalımalarına katılmanın ya da bir konuyu anlatırken dramanın bir yöntem olarak kullanılmasının ne kadar
önemli oldu
u dikkati çekmektedir. Bütün bunların gerçekleebilmesi için de drama çalımalarını yapacak olan
liderin dramanın önemine inanması, drama, geliim, e
itim ve tiyatro bilgisine sahip olması, dramanın hangi
aamalardan olutu
unu, drama uygulamaları sırasında nelere dikkat etmesi gerekti
ini bilmesi gerekmektedir.
Sonuç olarak, ülkemizde drama çalımalarının ya da dramanın e
itimde kullanımının öneminin gittikçe
arttı
ı, dramaya daha da büyük bir önem verildi
i söylenebilir. Okul öncesi dönem çocuklarından üniversitelerde
okuyan gençlere kadar e
itimin de
iik kademelerinde yer alan bireyler artık drama e
itimi almakta ya da drama
yöntemi ile onlara bazı konular anlatılabilmektedir. Ancak unutulmamalıdır ki, drama e
itimini ancak bu alanda
e
itim almı bireyler uygulayabilirler. Dramanın ne oldu
unu bilmeyen, herhangi bir drama yaantısı olmayan,
geliim, e
itim, drama, tiyatro hakkında bilgisi olmayan birisinin drama yöntemini kullanması, drama
çalımaları yapması mümkün de
ildir.
Örnek Drama Çalıması
1. Isınma:
• Grupta birbirlerini hiç tanımayan ya da çok az tanıyan kiilerle e olunur. Eler birbirlerine kendilerini
anlatırlar. Dinleyenler geri bildirim verirler. Eksik ya da hata varsa anlatanlar düzeltirler. Herkes gruba eini
anlatır. Yine eksik ya da hata varsa düzeltilir. Eler birbirlerinin simgeleyen resimler yaparlar ve bir resim sergisi
açılır (tanıma, empatik iletiimi gelitirme)
• Katılımcılar karılıklı iki sıra olutururlar ve konuma olmadan sadece gözlerle herkes kendisine bir e
bulur. Komut gelince herkes einin yanına gider. Herkes e buluncaya kadar devam edilir.
• Elerden biri gözünü kapatır, di
eri onu ormanda bir gezintiye çıkarır, gördüklerini anlatır. Eler yer
de
itirerek aynı ilem tekrarlanır.
2. Oyun / Doaçlama / vb.
• Grup üçe ayrılır. Lider her gruba kâ
ıt ve boya kalemleri verir. Grubun birine “Burası bin yıllık bir
çınar a
acının oldu
u bir orman, bu ormanda neler olabilir, bunların resmini yapıp uygun yerlere koyun.”,
di
erine “Burası u anda yanmakta olan bin yıllık bir çınar a
acının da oldu
u bir orman, bu ormanda neler
olabilir, bunların resmini yapıp uygun yerlere koyun.”, son gruba ise “Burası henüz büyük bir yangın geçirmi
bin yıllık bir çınar a
acının da oldu
u bir orman, bu ormanda neler olabilir, bunların resmini yapıp uygun yerlere
koyun.” yönergeleri verilir).
• Gruplar ilerini bitirdikten sonra bulundukları ormanla ilgili önemli bir anın donuk imgesini
oluturmaları istenir. Sırasıyla donuk imgeler incelenir ve üzerinde konuulur (Grup hazırsa do
açlamalara da
yer verilebilir.
3. Deerlendirme
Süreç içerisinde neler hissedildi
i grupla paylaılır. “Neler hissettiniz, neler yaadınız?” gibi sorunlarla
katılımcıların drama sürecinde yaadıklarını paylamaları sa
lanır.
Kaynaklar
Aral, N., Baran, G., Alisinano
lu, F., Akta, Y., Baar, F. ve Köksal, A. (1997). Be-Altı Ya Grubu Çocuklarda
Yaratıcı Drama E
itiminin Alıcı Dil Geliimine Etkisi. Okulöncesi E
itim Sempozyumu,
Okulöncesi E
itimde Yeni Yaklaımlar. Yayına Hazırlayan: G. Haktanır. Ankara. s. 140-152
Aral, N., Kandır, A. ve Can Yaar, M. (2000). Okulöncesi E
itim 2. stanbul: Ya-Pa Yayın Pazarlama San. ve
Tic. A..
Aral, N., Baran, G., Bulut, . ve Çimen, S. (2000). Drama. stanbul:Ya-Pa Yayın Pazarlama San. ve Tic. A..
Bakaya, Ö. (2000). Dört Drama Liderinin Yaklaımlarına Genel Bir Bakı ve Yaratıcı Dramada Temel lkeler.
Türkiye 2. Drama Liderler Buluması. Yayına Hazırlayan: Naci Aslan. Ankara: Oluum Tiyatrosu
ve Drama Atölyesi. s. 83-88.
Bayram, E., Özgül, E., Kaplan, G., Ünal, H.A., Yapa
lı, H., Demir, K., Morgül, M., U
urlu, N., Tano
lu, S.,
Özünel, . ve Ömür, Ü. (1999). lkö
retim Drama 1 (Ö
retmen çin). Ankara: Millî E
itim
Bakanlı
ı. Devlet Kitapları.
E
itmen, A. (1999). Yaratıcı Drama Lideri. E
itimde Tiyatroda Yaratıcı Drama, Ça
da Drama Derne
i Bülteni,
2: 14-15.
Fleming, M. (1994). Starting Drama Teaching. London: David Furton Publishers.
Fulford, J., Hutchings, M., Ross, A. & Schmitz, H. (2001). lkö
retimde Drama. (Çev. Leyla Küçükahmet,
Hande Borçbakan, S. Sadi Karamao
lu). Ankara: Nobel Yayın Da
ıtım.
Gönen, M. ve Dalıkılıç Uyar, N. . (1997). Anaokuluna Devam Eden 60-72 Aylık Çocuklara Destekleyici Olarak
Uygulanan E
itimde Drama Programının Çocukların Dil Geliimine Etkisinin ncelenmesi.
Okulöncesi E
itim Sempozyumu, Okulöncesi E
itimde Yeni Yaklaımlar. Yayına Hazırlayan: G.
Haktanır. Ankara. s. 125-135.
Gönen, M. (1999). Çocuk E
itiminde Drama Yönteminin Kullanılması. Türkiye 1. Drama Liderler Buluması.
Ankara: Oluum Tiyatrosu ve Drama Atölyesi. s. 34-40.
Gönen, M. ve Uyar Dalkılıç, M. (1998). Çocuk E
itiminde Drama, Yöntem ve Uygulamalar. stanbul: Epsilon
Yayıncılık Hizmetleri Tic. San. Ltd. ti.
Güneysu, G. (1999). Çok Yönlü (MI) Zeka ve E
itimde Drama. Türkiye 1. Drama Liderler Buluması. Ankara:
Oluum Tiyatrosu ve Drama Atölyesi. s. 45-52.
Levent, T. (1999). Drama Kültürü Oluturmak. E
itimde Tiyatroda Yaratıcı Drama, Ça
da Drama Derne
i
Bülteni, 2: 7-9.
McCaslin, N. (1990). New Direction in Creative Drama. National Forum, vol. 70, ıssue:3, p34, 3p. ISSN: 10162-
1831.
Morgül, M. (1995). Yaratıcı Drama ile Oynayarak Yaayarak Ö
ren. stanbul: Ya-Pa Yayın Pazarlama San. ve
Tic. A..
Morgül, M. (1999). E
itimde Yaratıcı Dramaya Merhaba. Ankara: Kök Yayıncılık.
O’Neil, C. ve Lambert, A. (1991). Drama Structures A Pratical Handbook for Teachers. Chelpenman, Ingland:
Heinemann Educational Books, Inc.
Okvuran, A. (1999). Drama Eti
i. Türkiye 1. Drama Liderler Buluması. Oluum Tiyatrosu ve Drama Atölyesi.
s. 86-88. Ankara.
Okvuran, A. (2001a). Okulöncesi Dönemde Yaratıcı Drama. Çoluk Çocuk Dergisi, 3:22-25.
Okvuran, A. (2001b). Drama Ö
retmenini Yetitirme Sorunsalı. Ö
retmen Dünyası, 257:19-20.
Ömero
lu Turan, E. ve Can Yaar, M. (1999a). 5 Yaına Kadar Çocukta Dramanın Balangıcı. letiim
Ortamlarında Çocuk Birey Sempozyumu. Eskiehir: Anadolu Üniversitesi letiim Bilimleri
Fakültesi. s. 259-271.
Ömero
lu Turan, E. ve Can Yaar, M. (1999b). Okulöncesi E
itimde Drama Etkinlikleri. Gazi Üniversitesi
Anaokulu/Anasınıfı Ö
retmeni El Kitabı. Rehber Kitaplar Dizisi. stanbul. Ya-Pa Yayın Pazarlama
San. ve Tic. A.. s. 91-110.
Ömero
lu, E. ve Dere, H. (2002). nceleme Gezilerinde Dramanın Kullanımı. Türkiye 3. Drama Liderler
Buluması Ve Ulusal Drama Semineri, Drama ve Müze Pedegojisi. Yayına Hazırlayan: Naci
Aslan. Ankara: Oluum Tiyatrosu ve Drama Atölyesi Yayınları No: 5. s.33-38.
Önder, A. (1999). Yaayarak Ö
renme çin E
itici Drama, Kuramsal Temellerle Uygulama Teknikleri ve
Örnekleri. stanbul: Epsilon Yayıncılık Hizmetleri Tic. San. Ltd. ti.
Öztürk, A. (1999a). Ö
retmen Yetitirmede Yaratıcı Drama Yöntemiyle lenecek Tiyatro Dersinin Ö
retmen
Adaylarındaki Sözel letiim Becerilerine Etkileri. E
itimde Tiyatroda Yaratıcı Drama, Ça
da
Drama Derne
i Bülteni, 3,4: 33-35.
Öztürk, A. (1999b). Yaratıcı Drama ve Müzik. Türkiye 1. Drama Liderler Buluması. Ankara: Oluum Tiyatrosu
ve Drama Atölyesi. s. 76-81.
Öztürk, A. (2000). Drama Uygulamalarındaki Güncel Sorunları. Türkiye 2. Drama Liderler Buluması. Yayına
Hazırlayan: Naci Aslan. Ankara: Oluum Tiyatrosu ve Drama Atölyesi. s. 115-120.
Pinciotti, P. (1993). Creative Drama and Young Children: The Dramatic Learning Connection. Arts Education
Policy Review, vol. 94, ıssue: 6, p24, 5p. ISSN: 1063-2913.
Sa
lam, T.(1997). E
itimde Drama. VI. Uluslararası E
itimde Drama Semineri, Drama Maske Müze. Yayına
Hazırlayan: nci San. Ankara: Ça
da Drama Derne
i. s. 33-35.
San, . (1995). Sanatta Yaratıcılık Oyun Drama. Yaratıcılık ve E
itim Semineri. Ankara: TED Yayınları. s.71-
103.
San, . (1996). Yaratıcılı
ı Gelitiren Bir Yöntem ve Yaratıcı Bireyi Yetitirme Bir Disiplin: E
itsel Yaratıcı
Drama. Yeni Türkiye Dergisi, 7: 148-160.
San, . (1999). Türkiye’de Yaratıcı Drama Çalımalarının Dünü ve Bugünü. Cumhuriyet ve Çocuk, 2. Ulusal
Çocuk Kültürleri Kongresi. Yayına Hazırlayan: Bekir Onur. Ankara: Ankara Üniversitesi Çocuk
Kültürü Aratırma ve Uygulama Merkezi Yayınları. s. 267-273.
San, . (2001). E
itimde Dramanın Kısa Tarihçesi. Ça
da E
itimde Kültür ve Sanat. stanbul: Ça
da Yaamı
Destekleme Yayınları: 14. s. 81-89.
Stewing, W.J. ve Buege, C. (1994). Dramatizing Literature in Whole Language Classrooms. Second Edition.
New York : Teachers College Press. Columbia University..
Üstünda
, T. (1996). Yaratıcı Dramanın Üç Boyutu. Yaadıkça E
itim, 49:19-23.
Üstünda
, T. (1998). Yaratıcı Drama E
itim Programının Ö
eleri. E
itim ve Bilim, 22(107): 28-35.
Üstünda
, T. (2000). Yaratıcı Drama, Ö
retmenin Günlü
ü. Ankara: Pegem Yayıncılık.
Summary
DRAMA AND ITS SIGNIFICANCE
Aysel KÖKSAL AKYOL*
Introduction
Creative drama activities are now done in all stages of education, ranging from pre-school education to
university and graduate education. In addition, creative drama is considered important not only in education but
also in many other fields. While school teachers, students, and other personnel in education are attending courses
for self-development and to use creative drama in their classes, those out of the field join creative drama
activities.
People could know more about themselves and discover their innate capacity through creative drama,
usually referred to as a miraculous method. One of the chief objectives of creative drama is that the participant
empathize the other one and therefore knows himself and his social environment better. With creative drama
activities, it is aimed to educate individuals to have a democratic attitude, to relate one thing to another, to think
independently, to be tolerant and imaginative (Güneysu, 1999; Öztürk, 1999; Sa
lam, 1997).
Definition and Significance of Creative Drama
San, who has made a great effort to promote and publicize creative drama in Turkey, defines it as a
process whereby “by the use of such theatrical techniques as improvisation and act-out and in a group work
participants reinterpret an experience, an event, a thought, an educational module, an abstract concept, an action
in game-like processes in which observations, experiences, and feeling are revisited by reorganizing the previous
cognitive networks” (San, 1996).
Creative drama can be used as both a means and an end. To use it as an end means teaching drama
through drama. Here the aim is to help the individual for self-development, to make the drama more enjoyable,
and to promote communication. To use it as a means refers to using drama as a method to teach a subject. It is
almost impossible to tell between these two uses. In the teaching of a subject through drama is there the drama
process itself and as to be expected in this process drama affects personality development, enjoying drama,
and development of communication skills (Sa
lam, 1997).
Steps to Apply Creative Drama
1. Warm-up and Relaxation
2. Pantomime and Act-out
3. Improvisation
4. Construction
5. Evaluation
Adrres for Correspondence: *Doç. Dr.Aysel Köksal Akyol, Gazi Üniversitesi, Gazi E
itim Fakültesi lkö
retim
Bölümü 06500 Teknikokullar/Ankara
The Elements in the Creative Drama Process
Leader: It is essential to set up a positive atmosphere in the creative drama process, for which the leader
is responsible. The leader, through his behaviors and attitudes, is to gain the confidence of the participants. The
leader plays the role of guide for the group to discover, develop, and express their feelings and thoughts through
dramatic games. In addition, the leader must undertake the all the responsibilities involved in teaching a class
just like the other teachers (Aral et al., 2000).
Participants: It is necessary to take the participants into considerations in the process. The age,
characteristics of growth, gender, interests, and needs of the participants have an influence on the duration and
how drama should be directed (Aral et al., 2000b). Participants are more important than the leader in the creative
drama process because drama is formed with the involvement of the individuals. The leader is also a member of
the group in drama activities (O’Neil and Lambert, 1991).
Setting: The setting must have a confidence-building atmosphere. It may have physical limits but should
not be in a way to impede the imagination of the participants. In addition, the setting must be large enough for
the participants to move without touching one another (Önder, 1999).
Materials: It is possible to do drama activities with no materials at all. However, any material to be used
may create new opportunities for discovery and association. Further, materials facilitate acting out (Morgül,
1999).

kaynak;https://www.tebd.gazi.edu.tr/arsiv/2..._2/179-192.PDF