Kemoterapi Sırası ve Sonrası
Amerikan Hastanesi Beslenme ve Diyet Bölümü Uzman Diyetisyen Tuğçe Aytulu Kemoterapi sırasında genel beslenme ile ilgili önerilerini paylaştı.
• Her türlü sebze çeşidini içeren bir beslenme şeklini benimseyin. Haftanın bazı günlerinde et ürünleri yerine kurubaklagilleri (nohut, mercimek, kurufasülye gibi) tercih etmeye çalışın. Ancak bazı tedavilerde gaz , şişkinlik görülebilir veya tedavi öncesinde geçirilmiş operasyonlar nedeniyle hassasiyet olabilir. Bu durumda kurubaklagillerden kaçınmak gerekebilir.Doktorunuza ve/veya diyetisyeninize danışın.
• Günde en az 5 porsiyon her renkten olan sebze ve meyvelerden tüketin. Örneğin turunçgiller, koyu yeşil yapraklı sebzeler ve sarı kök sebzeleri karışık olarak gün içinde kullanın. Farklı renklerdeki sebze ve meyveler fitokimyasallar olarak bilinen sağlığı geliştirici öğeler içerir.
• Hergün yüksek posa içeren gıdalar tercih edin; örneğin kurubaklagiller, tam tahıllı ekmekler, bulgur gibi tahıllar
• Özellikle hayvansal kaynaklı yüksek yağlı gıdaları sınırlayın. Az yağlı süt ve süt ürünlerini tercih edin. Düşük yağlı pişirme tekniklerini kullanın. Buğulama, haşlama yöntemlerini deneyin.
• Tuzlanmış, tütsülenmiş ve turşu gibi salamura gıdaları daha az tercih edin.
• İdeal kilonuzu koruyun ve fiziksel olarak aktif olun.
• Alkol alıyorsanız kontrollü miktarlarda tüketin.
• Gıdaları güvenli ve sağlıklı yöntemlerle saklayın.
• Marketten alışveriş yaparken gıdaların çeşitliliğine dikkat edin.
Kemoterapi sonrasında kan değerleri düşerse beslenme etkilenir mi?
Tedaviye bağlı olarak kırmızı kan hücreleri veya beyaz kan hücreleri düşebilir. Bu durumda yorgunluk, halsizlik görülebilir. Ayrıca vücut enfeksiyonlara daha yatkın hale gelebilir. Bu nedenle beslenmede alınacak önlemlerin başında gıdaların ve yemek yenen malzemelerin temizliği gelir. Ayrıca eller yemek hazırlarken ve yemek yemeden önce sabunla ve iyi yıkanmalıdır. Dışarıda yemek yerken çiğ sebze ve meyveler, mayonezli soslar tercih edilmemelidir. Evde çiğ sebze ve meyve yenmeden önce de sirkeli suda bekletilmelidir ve bol suyla yıkanmalıdır.Yemeklerin buhar basınçlı tencerede(düdüklü tencerede) pişirilmesi tercih edilmelidir. Bu sayede beslenme açısından enfeksiyonlardan korunmak kolaylaşır.
Kemoterapi sonrasında bulantı ve kusma varsa neler yapılabilir?
Bulantı ve/veya kusma kemoterapi veya radyoterapi nedeniyle olabilir. Eğer kemoterapi nedeniyle ise tedaviyi aldığınız gün başlayabilir ve sonrasındaki 3 gün veya daha uzun süre devam edebilir. Ancak bazı tedavilerde bulantı ve kusma hiç olmayabilir. Ayrıca her tedavi her hastada bu etkilere sebep olmayabilir. Kemoterapide bulantı ve kusmanın olası diğer nedenleri arasında yoğun ağrı, halsizlik, hastalık, ilaçlar ve stres de olabilir.
Beslenmede bulantı ve kusmaya karşı alınabilecek önlemler;
- Günde 3 büyük öğün yerine daha küçük porsiyonlardan oluşan 6-8 öğün yemeyi tercih edin.
- Ağzınızdaki kötü tadı uzaklaştırmak için ağzınızı yemekten önce 1 tatlı kaşığı karbonat,3/4 tatlı kaşığı tuz ve 1 bardak ılık sudan oluşan karışımla çalkalayın.
- Baharatlı ,acılı ve sıcak yemekler yerine yumuşak, oda ısısında veya ılık yenebilen gıdaları tercih edin.
- Aşırı tatlı, yağlı, baharatlı gıdalar bulantınızı arttırabilir.
- Mümkünse sakin bir ortamda yemek yiyin. Huzurlu bir atmosferde yemek sizi sakinleştirir ve yemenizi kolaylaştırır. Oda havalandırılmış olmalı ve ortamda yemek kokusu olmamalıdır.
- Gün boyu meyve sular, tuzsuz ayran içilebilir.
- Mentollü, limonlu şeker gibi şekerler bulantınızı hafifletebilir ve ağzınızdaki kötü tadı azaltabilir.
- Eğer çok miktarda kusuyorsanız dehidratasyon(vücuttan elektrolit ve sıvı kaybetme) önemli bir sorun olabilir. Bu sürede sıvı almaya çalışın ancak bu biraz zor olabilir. Kustuktan sonra ağzınızı suyla çalkalayın. Bir süre bekledikten sonra elma suyu, ılık tavuk suyu çorba, komposto gibi içecekler tercih edebilirsiniz. Eğer yeterli miktarda sıvı alamıyorsanız mutlaka doktorunuza danışın.
Ağızda acı ve metalik tat oluşuyorsa bunu azaltmak için neler yapılabilir?
• Şekersiz limonlu naneli şekerler yiyebilir veya sakız çiğneyebilirsiniz.
• Yemeklerinizi fesleğen, biber, biberiye gibi baharatlarla veya sarımsak gibi lezzet vericilerle, ketçap veya hardal gibi soslarla tatlandabilirsiniz.
• Metal çatal, bıçak yerine plastik malzemeler kullanabilirsiz.
• Yemeklerinizi limon, sirke veya turşularla birlikte kullanabilirisiz. Ancak ağzınızda veya boğazınızda yara varsa bunlar sakıncalı olabilir.
• Eğer kırmızı et yemekte zorlanıyorsanız proteinden zengin diğer yiyecekleri tercih edebilirsiniz. Örneğin kurubaklagiller(kurufasülye, mercimek, nohut gibi), balık, yumurta, tavuk, hindi, süt, yoğurt, ayran, soya sütü
• Taze meyveleri dondurma, yoğurt veya sütle blendır yapıp içecek haline getirebilirsiniz.
Kemoterapi bittikten sonra hastalığın tekrarlamasını önlemede yardımcı olabilecek beslenme önerileri
• İdeal vücut ağırlığınızda olun.
• Hafif tempolu egzersizler yapın ve bunu ömür boyu sürdürün.
• Yeterli ve dengeli beslenin. Besin çeşitliliğine dikkat edin.
• Yağ tüketimini azaltın, yağlı etlerden mümkün oldukça uzak durun. Doymamış yağ asidi içeren yağları (soya, zeytinyağı, mısırözü, ayçiçeği, kanola yağı ) tercih edin.
• Et ürünlerinin yağsız olanlarını tercih edin.
• Aşırı tuzdan sakının. Günlük tuz tüketimi 5-6 gram olmalıdır.
• Turşu ve salamura gibi fazla tuzlu yiyecekleri az miktarda tüketin.
• Kabuklu yenebilen meyveleri, kabuklarıyla birlikte tüketin. Bu sayede daha fazla posa almış olursunuz.
• Günde en az 5 porsiyon sebze ve meyve tüketin. Koyu yeşil yapraklı ve sarı renkli sebzeleri tüketmeye özen gösterin.
• Sebze yemeklerini az suda veya kendi suyu ile pişirin ve hemen tüketin.
• Haftada 2 porsiyon kurubaklagil yemekleri tüketin.
• Ekmeğin tam tahıllı olanını tercih edin.
• Kalsiyum bakımından zengin olan gıdalardan az yağlı olanları tercih edin. Günde 2-3 bardak yağı azaltılmış süt ve/veya süt ürünleri ile beslenin.
• Kimyasal koruyuculu hazır yiyecekler yerine doğal besinlerle beslenmeyi tercih edin.
• Besinlerin saklama koşullarına dikkat edin.
• Yiyecekleri hazırlarken kızartma, kavurma, tütsüleme yerine ızgara, fırında, buğulama, haşlama gibi pişirme yöntemleri kullanın. Mutlaka kızartma yöntemiyle pişirmeniz gerekiyorsa 150 derecenin altında ve çok az yağ ile pişirin.
• Alkol kullanmamayı tercih edin. Eğer alkol kullanılıyorsa kadınların günde 1 kadeh, erkeklerin ise 2 kadehle sınırlaması gerekir. (Milliyet)
