Erken teşhis derken erken kanser olmayın
Dr. Murat Kınıkoğlu'nun yazısı
Hanımlar dikkat! Kanseri yolun başında avlamak önemli. Ama doğru metodla. Çünkü boş yere yapılan tahliler ve şuanın yol açtığı zararlar kansere yakalanma riskini artıyor
Geçen hafta erkeklerde kanserin erken teşhisini anlatırken CEA, Ca 19-9, Ca 125, Ca 15-3 gibi testlerin bir yararı olmadığını bu testlerin daha çok ilerlemiş veya tedaviye başlanmış kanser hastalarında yapıldığını söylemiştim. Bu hafta kadınların erken teşhiste nelere dikkat etmeleri gerektiğini anlatacağım. Aşağıdakiler hiçbir şikâyeti olmayan kadınlar için yazılmıştır:
Kendi kendine meme kontrolü: Yararı olup olmadığı konusunda tıp dünyasında kesin bir fikir birliği yoktur. Kendi kendine yapacağınız muayeneler, tümöral oluşumların erken yakalanmasını sağlarken tümör olmayan masum bezelere yapılan lüzumsuz biyopsilerin ve ameliyatların artmasına neden olabilir. Rusya’da yapılan bir araştırmaya katılan 388 bin 535 kadının yarısı kendi kendine aylık düzenli meme muayenesi yaparken kalan yarısı göğüslerini kontrol etmemiş, sonuçta her iki grupta meme kanserinden ölüm oranı aynı bulunmuştur. Bu arada kendini muayene eden grupta gereksiz yere tetkik ve biyopsi yapma oranı hiç muyane etmeyen gruba göre 2 misli yüksek çıkmıştır. Ben, yine de 2-3 ayda bir memelerin elle kontrol edilmesinden yanayım.
Mamografi ve meme sonografisi: Hiç şikâyeti olmayan bir kadının ilk mamografisini 50 yaşında yaptırması gerekir. (Dikkat! 40 değil 50) ABD Koruyucu Hekimlik Kurumu geçen ay yaptığı açıklamada bugüne kadar 40 yaşında başlatılmasını önerdiğimiz mamografi kontrolünün 50 yaşında başlatılmasının daha doğru olacağını açıklamıştır. Anne, kızkardeş, teyze, hala gibi yakın akrabalarında meme kanseri olanların kontrollere daha erken, örneğin 35 yaşında başlaması gerekir. İlk yapılan mamografiniz normal ise 2 yıllık aralıklarla kontrol yaptırmanız yeterlidir. Meme dokunuzun yoğun olması ve burada tek tek sayamayacağım ilave faktörler nedeniyle daha sık kontroller istenebilir.
Rahim ağzı kanserinin nedeni: Çapkın partner!
Rahim ağzı kanseri için vaginal semear testi: Rahim ağzı kanserine neden olan HPV, sadece cinsel yolla bulaşan bir virüstür.
Tıpkı grip virüsü gibi yüzü aşkın türü olup cinsel organda minik sigiller oluştururlar. Virüsü alanların nerdeyse yüzde 90’ında hastalığa karşı direnç gelişirken yüzde 10’unda rahim ağzında oluşan kronik değişiklikler kansere dönüşebilir. Sadece taşıyıcı olan hastalar kendileri hiçbir belirti göstermedikleri halde virüsü partnerlerine bulaştırabilirler. Kadın ve erkeğin birbirine sadık olduğu evliliklerde risk çok düşüktür. Çapkınlık yapan erkek ve kadın, kendileri hastalık belirtileri göstermeden virüsü eşlerine taşıyabilirler. Riskli kadınların ilk cinsel ilişkiden itibaren her yıl doktor kontrolü ve PAP testi yaptırmaları tavsiye ediliyor.
Akciğer filmi: Erken teşhis için kontrol amaçlı akciğer filmi çektirmeyin. Boş yere şua almak dışında işe yaramaz. Akciğer kanserinin erken teşhisinde düzenli aralıklarla çekilen filmlerin hiçbir rolü yoktur. Check-up programınızda akciğer filmi varsa ‘Çektirmek istemiyorum’ deyin.
Akciğer tomografisi: Kontrol amaçlı tomografi yaptırmayın. Alacağınız şua dozu çok yüksektir ve gelecekteki kanser riskinizi artırır. Doktorunuz yaptırmanız isterse ne amaçla istediğini - başka bir yolla teşhise ulaşıp ulaşamayacağını sorun. “Mutlaka çektirmem gerekmiyorsa istemiyorum” deyin.
Kolonoskopi: Bu işlemde ışıklı bir boru ile kalın bağırsağın tümü incelenir ve gereken yerlerden biyopsi alınır. İşlemden önce hastaya anestezi yapılmaz ama bir iğneyle yarı uyuşma sağlanır. Acı veren bir işlem değildir. Bağırsak kanseri, sık görülen kanser türlerinden birisi olmakla beraber eğer vaktinde teşhis edilirse tedavisi çok kolaydır. Basit bir kolonoskopiyle poliplerin alınması ilerde kansere dönüşme potansiyelini önler. Hiçbir şikâyeti olmayan kişilerin 50 yaşına geldiklerinde ilk kolonoskopilerini yaptırmalarını, normal çıkması halinde 5-7 yılda bir tekrar ettirmelerini öneriyorum. Kolonoskopide polip bulunması halinde kontroller daha sık yapılabilir. Ailesinde kolon kanseri olan kişilerin ilk kolonoskopilerini 40 yaşında yaptırmaları gerekir.
Batın sonografisi: Karaciğer, böbrekler, safra kesesi, pankreas gibi üst karındaki pek çok organı görmeyi mümkün kılar. Hastaya zararlı şua verme gibi bir mahsuru olmadığı için belirli aralıklarla (örneğin 2 yılda bir) yapılmasında bir mahsur yoktur. Buna karşılık sonografi bir ‘kanser erken teşhis metodu’ olarak kullanılmaz. Sebeplerinden biri bu bölgedeki organların kanserlerinin hızlı ilerlemesidir. Örneğin ultrasonografide pankreas bezinin normal büyüklük ve yapıda olduğu görüldükten bir ay sonra kanser ortaya çıkabilir.
İdrar tahlili: 50 yaşından sonra yılda 1 kez yaptırın. Basit ve ucuz bir tetkik olmasına rağmen böbrekleriniz ve idrar yollarınız hakkında önemli bilgiler verir. Daha önce temiz olan bir idrarda aşırı miktarda kan hücreleri görülmesi böbrek ve idrar torbası kanseri açısından uyarıcı olabilir.
Gaitada gizli kan: Kalın bağırsak kanserinin erken teşhisi için 40 yaşından sonra yılda bir yapılır. Küçük bir dışkı parçasını laboratuvara götürmeniz yeterlidir.
-memurlarnet-
