Özel Eğitimde Konum Kavramlarının Öğretimi
Konum Kavramlarının Öğretimi
Altında-üstünde, yakında-uzakta, bitişiğinde, içinde-dışında, ötesinde, başlıca konum kavramlarıdır. Örnek olarak sadece altında-üstünde kavramlarının öğretimi verilecektir; benzer Yöntem: Basamaklandırılmış Yöntemlerle diğer kavramların öğretimi yapılabilir. Çocuklar, konum kavramlarını çok zor öğrenirler ve çok sık karıştırırlar; bu bakımdan tekrarların sık olması ve çok çeşitli materyallerle çalışılması gerekmektedir.
Çalışma sırasında çocuğun bulunduğu konum öğretime alınmamalı ve çocuk materyal olarak kullanılmamalıdır. Örneğin, çocuk masanın altına konularak, “Sen masanın altındasın” veya “Sen masanın altında mısın, yoksa üstünde misin?” gibi çalışmalar, kavram öğretiminin ilk aşamalarında yarar sağlamamaktadır. Ancak kavram öğretimi tamamlandıktan sonra bu tür çalışmalar yapılabilir.
Kavram: Altında-üstünde.
Amaç: Varlıkları altında-üstünde olmaları bakımından ayırt edebilme (üst üste koyulmuş iki aynı nesne gösterilerek, “Hangisi altta/üste?” diye sorulduğunda doğru nesneyi gösterebilme).
Materyal: Birinci set, aynı tip, aynı renk ve aynı büyüklükte iki küp.İkinci set, aynı tip, aynı renk ve aynı büyüklükte iki kitap.Üçüncü set, aynı tip, aynı renk ve aynı büyüklükte iki çanta.Yöntem: Basamaklandırılmış Yöntem: Sözel ipucu, işaret ipucu.
Uygulama: Çocukla masada karşılıklı oturulur. Birinci set çıkartılır ve masanın üzerine konur. Çocuğun eline almasına 4-5 saniye izin verilir. Küpler çocuktan alındıktan sonra üst üste konur. Altta bulunan küp işaret yardımıyla çocuğa gösterilerek, “Bu altında” denir ve 2-3 saniye sonra aynı işlem tekrar edilir. Daha sonra çocuğa, “Hangisi altta?” diye sorulur. Çocuk, doğru tepkide bulunursa ödüllendirilir, tepkisiz kalırsa işaret ipucu kullanılarak, altta bulunan küpü göstermesi sağlanır ve 2-3 saniye sonra tekrar sorulur. Çocuk, yardım almadan istenileni gösterinceye kadar aynı materyalle çalışılır, sonra diğer sete geçilir. Üç setle çalışıldıktan sonra aynı işlem basamakları takip edilerek “üstünde” kavramı öğretilir.
Kavram: Altında-üstünde.
Amaç: Varlıkları altında-üstünde olmaları bakımından ayırt edebilme (üst üste koyulmuş iki farklı nesne gösterilerek, “Hangisi altta/üste?” diye sorulduğunda doğru nesneyi gösterebilme).
Materyal: Birinci set, bir kalemtıraş, bir silgi.İkinci set bir yapboz parçası, bir CD kutusu.
Üçüncü set, bir kapak, bir kibrit kutusu.
Yöntem: Sözel ipucu, işaret ipucu, yönerge verme, soru sorma.
Uygulama: Çocukla masada karşılıklı oturulur. Birinci set çıkartılır ve masanın üstüne konur. Çocuğun eline almasına 4-5 saniye izin verilir. Materyal çocuktan alındıktan sonra üst üste konur. Altta bulunan nesne işaret ipucuyla çocuğa gösterilerek, “Bu altında” denir ve 2-3 saniye sonra aynı işlem tekrar edilir. Daha sonra çocuğa, “Hangisi altta?” diye sorulur. Çocuk, doğru tepkide bulunursa, yani altındakini işaret ederse veya altında bulunan nesnenin ismini söylerse ödüllendirilir, tepkisiz kalırsa işaret ipucu kullanılarak, altta bulunan nesneyi göstermesine yardım edilir veya sözel ipucu yardımıyla altta bulunan nesnenin adını söylemesi sağlanır. 2-3 saniye sonra tekrar sorulur. Çocuk, yardım almadan istenileni gösterinceye veya söyleyinceye kadar aynı materyalle çalışılır, sonra diğer sete geçilir. Üç setle çalışıldıktan sonra aynı işlem basamakları takip edilerek “üstünde” kavramı öğretilir.
Kavram: Altında-üstünde.
Amaç: Varlıkları altında-üstünde olmaları bakımından ayırt edebilme (üst üste olan iki nesne gösterilerek, “Hangisi ..... altında/üstünde?” diye sorulduğunda doğru nesneyi gösterebilme/söyleyebilme).
Materyal: Birinci set, bir kalemtıraş, bir silgi, bir kitap.İkinci set, bir yapboz parçası, bir CD kutusu, bir çanta.
Üçüncü set, bir kapak, bir kibrit kutusu, bir minder.
Yöntem: Sözel ipucu, işaret ipucu, yönerge verme, soru sorma.
Uygulama: Çocukla masada karşılıklı oturulur. Birinci set çıkartılır ve masanın üstüne konur. Çocuğun eline almasına 4-5 saniye izin verilir. Materyal çocuktan alındıktan sonra kalemtıraş kitabın altına, silgi kitabın üstüne konur. Altta bulunan nesne işaret ipucuyla çocuğa gösterilerek, “Silgi kitabın altında” denir ve 2-3 saniye sonra aynı işlem tekrar edilir. Daha sonra çocuğa, “Hangisi kitabın altında?” ya da “Kitabın altındakini göster/söyle” diye sorulur. Çocuk, doğru tepkide bulunursa, yani kitabın altındakini işaret ederse veya altında bulunan nesnenin ismini söylerse ödüllendirilir, tepkisiz kalırsa işaret ipucu kullanılarak, kitabın altındaki nesneyi göstermesi veya sözel ipucu yardımıyla altta bulunan nesnenin adını söylemesi sağlanır. 2-3 saniye sonra tekrar sorulur. Çocuk, yardım almadan istenileni gösterinceye veya söyleyinceye kadar aynı materyalle çalışılır, sonra diğer sete geçilir. Üç setle çalışıldıktan sonra aynı işlem basamakları takip edilerek “üstünde” kavramı öğretilir.
Kavram: Altında-üstünde.
Amaç: Varlıkları altında-üstünde olmaları bakımından ayırt edebilme (biri altta diğeri üste olan iki nesne gösterilerek, “Hangisi altta/üste?” diye sorulduğunda doğru nesneyi işaret edebilme/söyleyebilme).
Materyal: Çalışma ortamında bulunan nesneler.
Yöntem: Sözel ipucu, işaret ipucu, yönerge verme, soru sorma.
Uygulama: Çocukla yan yana durulur. Çalışma ortamında bulunan iki nesne gösterilerek, “Hangisi altında?” diye sorulur. Çocuk, doğru tepkide bulunursa, yani altındakini işaret ederse veya altında bulunan nesnenin ismini söylerse ödüllendirilir, tepkisiz kalırsa işaret ipucu kullanılarak, altta bulunan nesneyi göstermesine yardım edilir veya sözel ipucu yardımıyla altta bulunan nesnenin adını söylemesi sağlanır. Benzer çalışmalarla çocuğun öğrendiklerini genelleyebilmesi sağlanır. Aynı işlem basamakları takip edilerek “üstünde” kavramı öğretilir.
Kavram: Altında-üstünde.
Amaç: Varlıkları altında-üstünde olmaları bakımından ayırt edebilme (bir nesneyi başka bir nesnenin altına/üstüne koyması istendiğinde, nesneyi diğer nesnenin altına/üstüne koyabilme).
Materyal: Birinci set, bir yapboz parçası, bir kalem, masa.İkinci set, bir silgi, bir defter, sandalye.
Üçüncü set, bir kitap, bir boncuk, sehpa.
Yöntem: Sözel ipucu, işaret ipucu, yönerge verme.
Uygulama: Çocukla yan yana durulur. Yapboz parçası çocuğa verilerek, “Bunu masanın altına koy” diye yönerge verilir. Çocuk, yapboz parçasını masanın altına koyarsa ödüllendirilir, farklı yere koyarsa, “Orası değil” denilerek masanın altı gösterilir ve “Masanın altına koy” denilerek doğru yere yönlendirilir. Aynı Yöntem: Basamaklandırılmış Yöntem kullanılarak silgiyi sandalyenin, kitabı sehpanın altına koyması sağlanır. Aynı işlem basamakları, “üstünde” kavramı için de uygulanır.
Kavram: Altında-üstünde.
Amaç: Varlıkları altında-üstünde olmaları bakımından ayırt edebilme (bir nesnenin altında/üstünde bulunan başka bir nesneyi getirmesi istendiğinde, altında/üstünde olan nesneyi alıp getirebilme).
Materyal: Birinci set, iki kalem, masa.
İkinci set, iki defter, sandalye.
Üçüncü set, iki kitap, sehpa.
Yöntem: Sözel ipucu, işaret ipucu, yönerge verme.
Uygulama: Çocukla yan yana durulur. Kalemlerden biri masanın altına, diğeri masanın üstüne konur. Çocuğa, “Git, masanın altındaki kalemi al” diye yönerge verilir. Çocuk, masanın altındaki kalemi alırsa ödüllendirilir, üstündekini alırsa, “Üstündekini değil, altındakini al” denilerek masanın altındaki kalem gösterilir, “Bunu al” denilerek doğru yere yönlendirilir. Aynı Yöntem: Basamaklandırılmış Yöntemle sandalyenin altındaki defteri ve sehpanın altındaki kitabı alması sağlanır. Aynı işlem basamakları “üstünde” kavramı için uygulanır.
Kavram: Altında-üstünde.
Amaç: Varlıkları altında-üstünde olmaları bakımından ayırt edebilme (gösterilen nesnenin altına/üstüne girebilme).
Materyal: Birinci set, çocuk, masa.
İkinci set, çocuk, minder.
Yöntem: Sözel ipucu, işaret ipucu, yönerge verme.
Uygulama: Çocukla yan yana durulur. Masa çocuğa gösterilerek, “Masanın altına gir” diye yönerge verilir. Çocuk, masanın altına girerse ödüllendirilir, farklı yere girerse/çıkarsa, “Orası değil” denir ve masanın altı gösterilerek, “Masanın altına gir” denilerek doğru yere yönlendirilir. Aynı Yöntem: Basamaklandırılmış Yöntem kullanılarak minderin altına girmesi sağlanır. Aynı işlem basamakları “üstünde” kavramı için uygulanır.
KAYNAK: Çetin ÖZBEY, Özel Eğitimde Kavram ve Beceri Öğretimi, İstanbul, 2007.
ALINTI::::::
