Özel Eğitimde Okuma-Yazma Öğretimi

Okuma-Yazma Öğretimi

Beceri: Kalemi uygun tutma ve karalama.
Amaç: Kalemi uygun şekilde tutabilme ve boş sayfayı karalayabilme.
Materyal: Çocuğun kolaylıkla tutabileceği kalınlıkta bir kalem, defter, yazı tahtası, yazı tahtası kalemi, kum havuzu.
Yöntem: Basamaklandırılmış Yöntem: Yönerge verme, fiziksel yardım, model olma.
Uygulama: Kum havuzunda çocuğun parmaklarıyla rastgele çizgiler çizmesine yardım edilir.
Yazı tahtasını karalaması için yönerge verilir, gerekirse yardım edilir.
Masada yan yana oturulur.
Kalemi doğru biçimde tutması öğretilir (genellikle kalem iki şekilde tutulur. Kimileri işaret ve başparmaklarıyla tutar, diğer parmaklarını kıvırarak alttan destekler, kimileri de ilk üç parmağıyla kalemi tutar ve diğer iki parmağını kıvırarak alttan destekler). Çocuğun kalem tutuşu hangi biçime daha yakınsa, o biçimde tutması sağlanır ve alışkanlık kazanması için devamlı denetlenir.
Defteri karalaması istenir. Çocuk karalamayı beceremiyorsa, yardım edilir.
Karalamayı defterin dışına taşırmamasına dikkat edilir.

Beceri: Dikey, sola eğik dikey, sağa eğik dikey, yatay ve bunların kombinasyonlarını çizme.
Amaç: Dikey, sola eğik dikey, sağa eğik dikey, yatay ve bunların kombinasyonlarını çizebilme.
Materyal: Kalem, defter, yazı tahtası, yazı tahtası kalemi, kum havuzu.
Yöntem: Basamaklandırılmış Yöntem: Yönerge verme, fiziksel yardım, model olma, işaret ipucu.
Uygulama: Kum havuzunda bir sıra dikey çizgi çizilir ve çocuğun parmağıyla çizgilerin üzerinden geçmesine yardım edilir.
Yazı tahtasına 10 santimetre uzunluğunda kesik yatay çizgiler çizilir ve çocuğun kesik çizgileri birleştirerek yatay çizgiler çizmesi sağlanır.
Masada yan yana oturulur.
Defterin iki satırının arasına kesik çizgiler çizilir ve çocuğun kesik çizgileri kalemle birleştirerek çizmesi sağlanır.
Gerekli ipuçları kullanılır ve çocuğun olumlu tepkileri ödüllendirilir.
Daha sonra aynı Yöntem: Basamaklandırılmış Yöntem izlenerek sola eğik dikey, sağa eğik dikey, yatay ve bunların kombinasyonları çizdirilir.

Beceri: Dikey, sola eğik dikey, sağa eğik dikey, yatay ve bunların kombinasyonlarını çizme.
Amaç: Dikey, sola eğik dikey, sağa eğik dikey, yatay ve bunların kombinasyonlarını çizebilme.
Materyal: Kalem, defter, yazı tahtası, yazı tahtası kalemi, kum havuzu.
Yöntem: Basamaklandırılmış Yöntem: Yönerge verme, fiziksel yardım, model olma, işaret ipucu.
Uygulama: Kum havuzunda ikişer santimetre aralıkla kesik çizgiler çizilir ve çocuğun parmağıyla kesik çizgileri birleştirerek çizgi çizmesine yardım edilir.
Yazı tahtasına 10 santimetre uzunluğunda, belli aralılarla 4 kesik yatay çizgi çizilir ve çocuğun kesik çizgileri birleştirerek çizgi çizmesi sağlanır.
Masada yan yana oturulur.
Defterin iki satırının arasına 4 kesik çizgi çizilir ve çocuğun kesik çizgileri birleştirerek çizgi çizmesi sağlanır.
Gerekli ipuçları kullanılır ve çocuğun olumlu tepkileri ödüllendirilir.
Sonra aynı Yöntem: Basamaklandırılmış Yöntem izlenerek sola eğik dikey, sağa eğik dikey, yatay ve bunların kombinasyonları çizdirilir.
Daha sonra üç kesik çizgiyi birleştirmesi istenir.
Bir sonraki aşamada, ipucu olarak iki kesik çizgi verilir ve çocuğun bunları birleştirerek çizgi çizmesi sağlanır. En son aşamada, satır çizgisi arasında bir örneği verilmiş çizgilerin aynılarını yardımsız ve bağımsız olarak çizmesi sağlanır.

Beceri: (1) Dikey, sola eğik dikey, sağa eğik dikey, yatay çizgilerden meydana gelen harfleri (İ, i, I, ı, E, F, H, L) yazma.
(2) Eğik ve düz çizgilerden meydana gelen harfleri (A, K, k, V, v, Y, Z, z, N, M) yazma.
(3) Yuvarlak çizgilerden oluşan harfleri (O, o, Ö, ö, C, c,) yazma.
(4) Yuvarlak, eğri ve düz çizgi çizmeyi gerektiren harfleri (a, B, b, D, d, e, G, Ğ, P, p, R) yazma.
(5) Kıvrımlı (kavisli) ve düz çizgilerden meydana gelen harfleri (g, ğ, h, J, j, m, n, t, r, U, u, Ü, ü, y) yazma.
Amaç: (1) Dikey, sola eğik dikey, sağa eğik dikey, yatay çizgilerden meydana gelen harfleri (İ, i, I, ı, E, F, H, L) yazabilme.
(2) Eğik ve düz çizgilerden oluşan harfleri (A, K, k, V, v, Y, Z, z, N, M) yazabilme.
(3) Yuvarlak çizgilerden meydana gelen harfleri (O, o, Ö, ö, C, c,) yazabilme.
(4) Yuvarlak, eğri ve düz çizgi çizmeyi gerektiren harfleri (a, B, b, D, d, e, G, Ğ, P, p, R) yazabilme.
(5) Kıvrımlı (kavisli) ve düz çizgilerden meydana gelen harfleri (g, ğ, h, J, j, m, n, t, r, U, u, Ü, ü, y) yazabilme.
Materyal: Kalem, defter, yazı tahtası, yazı tahtası kalemi, kum havuzu.
Yöntem: Basamaklandırılmış Yöntem: Yönerge verme, fiziksel yardım, model olma, işaret ipucu.
Uygulama: Harfler önce kesik çizgiler halinde verilir ve çocuğun bunları birleştirmesiyle başlanır.
Çocuk, yardımsız yazıncaya kadar çalışılır, daha sonra yazdırılacak harfin bir örneği yazılır ve çocuğun örneğe bakarak yazması sağlanır.
Yazdırılacak harf, sırayla kum havuzunda, tahtada ve defterde yeteri kadar yazdırılır.
Çocuğun yazmakta zorlandığı harflerde fiziksel yardım kullanılır.
Olumlu tepkileri ödüllendirilir.

Beceri: Kelime ve cümleleri yazma-okuma.
Amaç: Fiş kelimesini ve cümlesini yazabilme-okuyabilme.
Materyal: Kalem, defter, yazı tahtası, yazı tahtası kalemi, kum havuzu, büyük ve küçük fiş kelimeleri ve cümleleri.
Yöntem: Basamaklandırılmış Yöntem: Yönerge verme, fiziksel yardım, model olma, işaret ipucu, sözel ipucu.

Uygulama: (Zihinsel düzeyi çok düşük çocuklara günlük hayatta işine yarayacak kelimeler öğretilir. Okuma ve yazmayı öğrenebilecek çocuklara, normal çocuklara uygulanan okuma-yazma programı uygulanır. Bu programda, önce cümle bir bütün olarak öğretilir, sonra kelimeye geçilir, ardından hece verilir, son olarak ses öğretilir. Çocukların çoğu hece aşamasında okumaya geçerler. Bu Yöntem: Basamaklandırılmış Yöntemle, otistik çocukların bir kısmı bir öğretim yılında okumaya geçerken, bir kısmı da iki üç yılda okur. Özel yetenekli otistik çocukların birçoğu ise, herhangi bir yardım almadan kendi çabalarıyla okumayı sökerler.)Büyük fiş çocuğun görebileceği bir yere asılır ve birkaç defa okutulur.

Çocuğa kumda ve tahtada yazdırılır.

Fiş, defterin bir sayfasına kesik çizgilerle yazılır ve çocuğun kalemle birleştirmesi sağlanır.

Defterinin bir sonraki sayfasına bir örnek yazılır ve küçük fiş ataçla defterinin üstüne tutturulur.

Fiş cümlesi gösterildiğinde, çocuk yardımsız okuyuncaya kadar tekrar çalışmaları yapılır.

Diğer bir fiş cümlesine geçmeden önce, çocuğun verilmiş fiş cümlesini fişe bakmadan yazabilmesi gerekir.

Aşağıdaki fişler sırayla öğretilir ve fiş aşamaları çocuğun öğrenme hızına göre ayarlanır. Fiş kelimeleri ve cümleleri resimler ve çeşitli etkinliklerle somutlaştırılmalı, öğretilen fişlerin anlamı çocuğa kavratılmalıdır. Okuma-yazma için hazırlanmış kitap ve dergilerde fişin içeriği resimlerle belirtilir. Fiş cümleleri ve aşamaları

İlköğretim okullarında çocuklara öğretilen bazı kelime ve cümleler şöyle sıralanır:

Kapı, pencere, masa, dolap

Ali bak. Ali ata bak. Emel bal al. Emel eve gel. İpek ipi tut. İpek topu at. Işık, ılık süt iç. Zil çaldı. Okul açıldı. Oya okula koş. Ömer mısır yer. Ömer mısır sever. Uyan Ufuk uyan. Ümit bu üzüm. Yazı yaz. Kalem al. Resim yap. Bayram geldi. Bayrak as. Fener as. Vatanım Türkiye. Cumhuriyet çok yaşa. Yıldız yumurta soy. Jale bu baraj. Dayım saz çaldı. Hasan hasta oldu.

Fiş cümleleri önce bir bütün olarak öğretilir. Çocuk, ilk on fiş cümlesini ezbere okuyup yazabildikten sonra, fişler kelimelere bölünerek, kelimeler öğretilir ve bu arada yeni fişlerin bir bütün olarak öğretilmesine devam edilir. İlk on fişin kelimeleri öğretildikten sonra, önceki fişler hecelere, sonraki fişler kelimelere bölünerek öğretilir ve yeni fişler de bir bütün olarak verilmeye devam edilir. Yaklaşık 15-20 fiş cümlesinin hece çalışması bittikten sonra sese geçilir. Zaten bu aşamaya geçmeden çocukların birçoğu okumayı söker.

KAYNAK: Çetin ÖZBEY, Otizm ve Otistik Çocukların Eğitimi, İnkılap Kitapevi, İstanbul, 2005.

ALINTI::::::::::::