Otistik çocuklarda tuvalet eğitimi

Değerli okuyucular; bu yazıda, otizmli çocuklar ve aileleri için oldukça önemli bir konu olan, tuvalet eğitiminin üzerinde durmaya çalıştım.

Bizlerin; özel eğitimciler olarak çocuklar üzerindeki ilk hedefimiz, öğrencilerimize bağımsız yaşam becerilerini öğretmektir. Bu anlamda yeme becerileri, giyinme becerileri, tuvalet becerileri en başta gelen hedeflerimizdendir. Bu becerilerin kazandırılmasına çok küçük yaşlarda başlanmalıdır. Fakat bu becerilerin kazanılması çocuktan çocuğa farklılık göstermektedir.

Tuvalet eğitimi otizmli çocukların edinmesi gereken en önemli becerilerden biridir. Çünkü son derece önemli olan (3-6 yaş arası)kreş, anaokulu vb. için gerekli koşuldur. Birçok kurum tuvalet eğitimi olmadığı için otizmli çocuğu kabul etmemektedir. Bu eğitime başlamak için 3 yaşından daha geç kalınmamalıdır.

Yapılan araştırmalar otistik özellikler gösteren çocukların diğer yetersizliği olan çocuklara göre tuvalet becerilerini daha zor edindiklerini göstermektedir.

otizmli çocukları ikiye ayırmaktayım.

Birincisi, tuvaleti geldiğini söylemeyip sadece bu nedenle altına yapanlar(tuvalete götürülürse itiraz etmeden yapanlar)

İkincisi ve en zor olanı ise çiş-kakasını tuvalete inatla yapmak istemeyenler.

Bu durum tuvalet eğitimi yöntemlerinde bir takım uyarlamalar, düzenlemeler yapmamızı gerektirmektedir.

1.türdeki çocuklarımızı ele alalım: Konuşan ve konuşmayan olarak

Eğer konuşmuyorsa resimleri kullanmalıyız. Evde ve okulunda bir pano hazırlarız. Çişi çağrıştıran bir resim hazırlarız. Her tuvalete gidişimizde bu resmi aldırarak ve çişim var repliğini biz onun yerine söyleyerek ya da tuvalete diyerek onu tuvalete götürmeliyiz. Bu şekilde zamanla onun resmi alarak kendiliğinden tuvalet ihtiyacını bize bildirmesini sağlamış oluruz.

Eğer konuşabiliyorsa yine resmi kullanabiliriz ancak mutlaka çişim var repliğini ona söyletmeliyiz. O şekilde tuvalete götürmeliyiz. Zamanla bun sisteme alışacak ve çişi geldiğinde öğretmenine ya da ebeveynine çişim var diyecektir. Tabi bu süreçte yukarıda anlattığım geleneksel yöntemi biraz uyarlayacağız. Örneğin sıvı alımını arttıracağız. Saatlerimize dikkat edeceğiz.

2.türdeki çocuklarımızı ele alalım:(inatla tuvalete yapmayanlar) Yukarıdaki yöntemler aynı şekilde geçerlidir ancak bu çocuklarda özelikle tuvalette birtakım uyarlamalar yapmalıyız.

Öncelikle tuvalete neden yapmak istemediğini tespit etmeye çalışmalıyız.

Çişinin klozette kaybolmasını mı istemiyor?

Sifonun sesinden mi rahatsız oluyor?

Ayakları oturunca havada mı kalıyor?

Oturduğu oturak soğuk mu?

Tuvalet korkutucu bir ortam mı?

Beze yapma alışkanlığını bırakmak mı istemiyor?

Tuvaletin içine düşmekten mi korkuyor?

Bütün bu gibi soruların cevabını düşünmeniz ve bir takım düzenlemeler yapmanız gerekebilir. Çok iyi bir gözlemci olmalıyız. Davranışların neredeyse hepsinin bir nedeni vardır. Mutlaka gözlem ve yorumlarımızla bunu tespit etmeye çalışmalıyız.

Tüm bunları çözebilirsiniz aslında.

Örneğin ayağının altına bir tabure koyabilirsiniz,

Oturağın soğuk olmaması için uygun bir malzemeyle kaplayabilirsiniz,

Sifonu alışıncaya kadar çekmezsiniz,

Tuvaleti daha canlı, sevdiği oyuncaklarla süsleyebilirsiniz,

Klozetin içini tuvalet kağıdıyla doldurabilirsiniz.

(Çoğunlukla bez alışkanlığını bırakmak istememe, bunu artık takıntı haline getirme ve çiş-kakanın klozete düşmesi, kaybolup gitmesi endişesi yaşanan sıkıntıların başında gelir. Bahsettiğim düzenlemelerle bu sorunları aşabilirsiniz.)

Bazen çocuğun, tuvaletin klozete nasıl yapıldığını görmesi de gerekebilir. Bunun için bir video kaydı bile izletilmesi gerekebilir. Belki komik gelebilir ancak, örneğin diğer kardeşin model olup video kaydı alınıp çocuğa izletilmesi bile bir yöntem olarak düşünülebilir.

Yine pekiştireçler çok önemli. Çocuk kuru kaldığında, tuvalete boşaltım yaptığında mutlaka etkili bir pekiştireçle ödüllendirilmelidir.

Genel anlamda olumlu bir tutum izlenilmelidir.

Bazı çocuklar baskı hissedip bunu bir koz olarak kullanabilmekte, istediğini yaptırabilmek için bunu kullanabilmektedir. Bu nedenle çok dikkatli olunmalıdır.

Her şeyden önemlisi tuvalet eğitiminde çok sabırlı olmak gerekir. Tüm ayrıntılara dikkat ettiğiniz durumda bile çocuk kısa sürede tuvalete yapmayı öğrenemeyebilir. Ancak belirli bir süre sonunda sonuç aldığınızı göreceksiniz.

Bez bir kez çıkartılıp eğitime başlanıldıysa kesinlikle bir daha kullanılmamalıdır. Bu ileride geri dönülmez sıkıntılara yol açabilir.

Bu arada gece eğitimine başlamadan önce çocuğunuzun gündüz kuru kalmayı öğrenmesi gereklidir. Bu nedenle gece kaçırmalarına tepki göstermeyiniz.(Gündüz eğitimi verirken gece bezleyebilirsiniz ancak benim tavsiyem biraz zahmetli olsa da geceleyin de bez kullanmamaktır) Gündüz kontrolünü kazandıktan sonra, yatmadan 2 saat önce sıvı alımını kesip, tuvalete götürerek yatırdığınızda kısa bir sürede gece kontrolünü de kazanacaktır.

Erkek çocuklarda sünnet olunmadıysa pipisiyle oynama davranışı çok görülmektedir. Bu nedenle sünnet olan çocuklarda tuvalet eğitiminin daha kolay olduğunu gözlemledim. En uygun zamanda sünnetin de halledilmesini öneririm.

Ayrıca katı yiyeceklerle beslenme sonucu kabızlık, genelde görülen bir problemdir. Erken yaşta sulu yemeklere alıştırmak oldukça önem arz etmektedir.

Sabırla ve yoğun bir eğitimle otizmli çocuklar da tuvalet becerilerini öğrenebilmektedirler.

Tuvalet eğitimi oldukça zor bir konudur. Buradan genel tavsiyelerde bulundum ancak mutlaka özel eğitim öğretmeninizden yardım almalısınız. Tek başınıza bu eğitimi vermekte zorlanabilirsiniz.

ALINTI