Ergenlik dönemi gelişim özellikleri
2.Ergenlik Dönemi Gelişim Özellikleri
Ergenlik Nedir ?
En önemli gelişim aşamalarından birini oluşturan ergenlik dönemi, çocuklukla yetişkinlik arasında yer alır. Kendine özgü özellikleri ve sorunları olan bu dönemde ergen, yetişkinin yönetiminden kurtulmak ister. Kendini yönetme ve kararlarını verme yeteneği kazanır. Halk arasında “delikanlılık” diye bilinen, yaşamın zor ve karmaşık bir dönemidir.
Bu dönemde oluşan, olumsuz nitelikteki ruhsal ya da bedensel deneyimlerin etkilerinin yaşam boyu süreceği unutulmamalıdır.
Bu dönemde ergende;
* Ø Cinsel rolünü kabullenme ve bu role uygun davranışlar ortaya koyma,
* Ø Duygusal bağımsızlık kazanma ve kendisiyle ilgili önemli kararlar verme,
* Ø Akranları arasında kabul görme ve arkadaşlık, işbirliği ve liderlik gibi yetenekler geliştirme,
* Ø Kendi yaşına özgü bir yaşam felsefesi oluşturma,
* Ø Bir meslek için hazırlanma,
* Ø Özkimliğine ulaşma ve kabullenme,
* Ø Evlilik ve aile hayatına hazırlanma önem kazanır.
Ergenlik Çağı Ne Zaman Başlar?
Ergenlik belirtileri kızlarda 8-13 yaş (ortalama 11-11,5 yaş), erkeklerde 9-14 yaş (ortalama 11,5-12 yaş) arasında başlar. Kızlar ergenlik dönemine erkeklerden daha erken girer ve cinsel olgunluğa da daha önce ulaşır. Ülkemizde ergenlik dönemi kızlarda 10-12, erkeklerde 12-14 yaşlar arasında başlayıp, 20 yaşlarına kadar devam eder. Bu yaşlar kızlar için ortalama 11-13, erkekler için ise 13-15 ‘tir.
Ergenlik Döneminin Özellikleri Nelerdir?
Ergenin düşüncelerini, tutum, duygu ve davranışlarını 3 temel faktör etkiler.
Bunlar;
(1) T emel kişilik yapısı,
* Ergenlik çağına özgü psiko-sosyal özellikler ,
* Ergenin yaşadığı çevrenin sosyal, kültürel, ekonomik özellikleridir.
Bu üç faktörün etkisiyle oluşan kişilik yapısı içinde, yerini arama çabasında olan ergen; özdeşleşme, sorumluluk, özerklik sorunları ile karşılaşır ve bunları çözm eye çalışı r.
Ergenlik döneminin en önemli sorunu, kimlik arayışıdır. E rgenliğe, “benlik kimliğinin” kesin olarak şekil aldığı dönem olarak bakılır. Kimlik gelişimi ömür boyu sürer, ancak en önemli dönüm noktası, ergenliktir.
Ergenlikten önceki dönemlere ait gelişmeler, ergenin kimliğini şekillendirir.
Ergenlerde ortaya çıkan bedensel, zihinsel, duygusal ve sosyal özellikler şunlardır:
1. Bedensel Özellikler:
a. Erkeklerde;
* Ø Büyüme hormonları salgılanı r,
* Ø Boy uzar, ağırlık artar,
* Ø Kemikler ve kaslar gelişir,
* Ø Cinsiyet hormonları salgılanır,
* Ø Sperm üretimi başlar,
* Ø Seste kalınlaşma olur,
* Ø Kıllanma oluşur,
* Ø Cinsel organda büyüme olur,
* Ø Göğüs düğümcükleri görülür,
* Ø Yağlanmaya bağlı kilo alma ve sivilceler olur.
b. Kızlarda;
* Ø Büyüme hormonları salgılanır,
* Ø Boy uzar, ağırlık artar,
* Ø Kemikler ve kaslar gelişir,
* Ø Cinsiyet hormonları salgılanır,
* Ø Yumurtalıklar üretime başla r,
* Ø Ses değişikliği olur,
* Ø Kıllanma oluşur,
* Ø Göğüslerde büyüme olur,
* Ø Kalçalarda büyüme ve yağlanma başlar,
* Ø Yağlanmaya bağlı kilo artışı ve sivilceler görülür,
* Ø Adet kanaması başlar.
2. Zihinsel Özellikler:
* Ø K ararlarında atak davranır,
* Ø E lindekiyle yetinemez, mutlu olmaz,
* Ø E leştirmeye başlar,
* Ø Hayatta farklı seçeneklerin olduğunun farkına varır,
* Ø Düşünme yeteneği artar,
* Ø S osyal düşünce biçimi gelişir, düşünceyi sorgulamasında, yönlendirmesinde artış görülür.
* 3. Duygusal Özellikler:
* Ø Duyguları değişiklik gösterir,
* Ø Kendi öz kimliğini arayış içindedir , “ Ben kimim?” sorusuna cevap arar,
* Ø Bocalama, çelişki ve bunalımlar içindedir ; t epkilerinde iniş-çıkışlar vardır,
* Ø Bağımsızlık isteği vardır , a nne - babasını eleştirmeye başlar,
* Ø Çevre sine başkaldırır, başına buyruk olmak ister,
* Ø Kaygı hali oldukça fazladır , ve
* Ø İçe kapanabili r.
* 4. Sosyal Özellikler:
* Ø Aileden kopar, dış çevreye yönelir,
* Ø Ark rk adaş çevresi oldukça önemlidir,
* Ø Top lumsal olaylara ve politikaya ilgi artar,
* Ø Aileye ve kurallara karşı baş kaldıran davranışlarda bulunur,
* Ø Argo konuşmalar başlayabilir,
* Ø İlgilerde çeşitlenme görülür.
Bu gelişim özellikleri, her ergende tümüyle aynı zamanda görülmemekle birlikte, aşağıdaki davranışların her ergende görülme olasılığı yüksektir:
Ø Aşırı hassasiyet ve alınganlık,
Ø Asabi davranışlar, çabuk sinirlenme,
Ø Topluma , özellikle yetişkinlere baş kaldırma isteği,
Ø Aldırmazlık, boş vermişlik, dağınıklık, unutkanlık,
Ø Çabuk değişen kritik tutumlar,
Ø Uç noktalarda gidip gelen duygusal dalgalanmalar,
Ø Güvensizlik ve yetersizlik duyguları,
Ø Kararsızlık, huzursuzluk,
Ø İnatçılık,
Ø Sabırsızlık,
Ø Sık sık yalnız kalma isteği, amaçsız ve başıboş zaman geçirme,
Ø Hayal kurma, gündüz rüyaları,
Ø Cinsel yönden uyanma, karşı cinse yönelme,
Ø Derslere ilgi azlı ğı, ç alışma düzeninde bozul ma,
Ø Bencille şme.
Birey, ergenlik döneminin sonlarına doğru, anne-babasından ve diğer yetişkinlerden duygusal anlamda bağımsızlaşır. Her iki cinsten yaşıtlarıyla yeni ve daha olgun ilişkiler kurmaya hazırdır. Cinselliğe daha ciddiyetle yaklaşır, gizlilik arar.
Anne-babalar, normal gelişim basamaklarını bilirlerse, zihinsel özürlü çocuklarının da düzeyini saptayabilirler. Tabii ki anne babalardan, profesyonel düzeyde saptamalar yapmaları beklenmez. Ama, gelişim dönemlerini bilmek, çocuklarına daha bilinçli yaklaşmalarında önemli bir rol oynayacaktır.
Zihinsel özürlü bireyin gelişimini değerlendirirken, onun takvim yaşını değil gelişim düzeyini gözönünde bulundurmak gerekir. Örneğin “A” 17 yaşında, ancak zihinsel gelişim düzeyi 6 yaşında bir bireydir. O halde; “A”ya bazı şeyler öğretirken, onunla konuşurken, anlatır ve ona açıklama yaparken onun anlayabileceği bir düzeyin esas alınması gerekir. Bu da “A” için 6 yaş düzeyidir.
Bunun için anne babaların yapması gereken şey, öncelikle çocuklarının gelişim düzeyini doğru bilmek ve buna göre davranmaktır. Bu, cinsel eğitimle ilgili konularda da böyle olmalıdır. Örneğin “A” 17 yaşında olduğuna göre vücudu gelişmiştir ve hormonları yaşına uygun faaliyet göstermektedir. Bu durumda “A”ya cinsellikle ilgili bilgileri anlayabileceği 6 yaş düzeyinde vermek gerekir.
-bilgiler özürlüler idaresi başkanlığı'ndan alınmıştır.
