Otizm ve Motor Performans

Otizm ve Motor Performans
Yazar : Mehmet YANARDAĞ
İlker YILMAZ
Nevin ERGUN


ÖZET


Otizm; yaşamın ilk üç yılında ortaya çıkan, iletişim sorunları, sosyal etkileşim sorunları ve sınırlı/yinelenen ilgi ve davranışlarla karakterize bir gelişimsel bozukluktur. Otistik spektrum bozukluklarının teşhis ölçütü, motor becerileri kapsayan yetersizlikler içermemesine rağmen, yapılan çalışmalar otizm tanısını almış kişilerin motor gelişiminde gecikmeler ve güçlükler sergilediğini göstermiştir. Otistik çocukların motor performans düzeyini belirlemek amacıyla bu çalışma yapılmıştır. Çalışmaya 5 ile 7 yaş arasında, 8 erkek otistik olgu alınmıştır, yaş ortalaması 6,13 ± 0,83 yıldır. Otistik çocukların motor performans düzeylerini belirlemek için “Bruininks-Oseretsky Motor Test Bataryası“ (BOMYT) kısa formu kullanılmıştır. Çalışma sonucunda, otistik çocukların BOMYT toplam puanı ortalama değeri 13,13 ± 4,67 olarak bulunmuştur. Elde edilen bu sonuçlar, okul öncesi dönemdeki otistik çocukların multidisipliner ekip çalışması içerisinde özel eğitim yaklaşımları ile birlikte yüksek beceri ve sosyal organizasyon içermeyen oyun temelli fiziksel aktivitelere katılmaları gerekliliğini ortaya koymaktadır.


Anahtar Kelimeler: Otizm, motor performans, fiziksel aktivite




ABSTRACT


Autism is a developmental disorder that appears during the first three years of life and is characterized by communication problems, social interaction deficits and repetitive/ restricted interests and behaviors. Although autistic spectrum disorders diagnosis criteria doesn’t involve incapacitating to cover motor skills, studies indicated that motor deficits and delays in individuals with autism are showed. The aim of the study was to determine the level of motor performance of children with autism. This study included in eight male children between 5 and 7 years old with autism, mean age 6.13 ± 0.83 years. Bruininks-Oseretsky Motor Test Battery (BOMTB) short form was used for determining of the level of motor performance of children with autism. The findings of this study, mean value of BOMT totally score of autistic children was 13.13 ± 4.67. These findings revealed that autistic children in preschool period necessity of participate in play-based physical activities which don’t involve high skill and social organization in multidisciplinary team-works with the special education approaches.


Key Words: Autism, motor performance, physical activity.



Otizm ve Motor Performans


Otizm veya otistik bozukluk, “Otistik Spektrum Bozuklukları“ veya “Yaygın Gelişimsel Bozukluklar“ başlığı altında gelişimsel yetersizliği tanımlayan kategorilerden sadece birisidir. Otizm, sosyal etkileşim ve iletişim sorunlarının yanında sınırlı/yinelenen ilgi ve davranışlarla karakterizedir (Amerikan Psikiyatri Derneği, 2000).


Otizm ve otistik spektrum bozukluklarının nedenleri ile ilgili çok sayıda teori vardır. Otizm tanısı alan bireylerde belirlenmiş neden veya nedenler yoktur. Otizm tanısı alan bir çocuğun beyninde neyin yanlış gittiğiyle ilgili araştırmacılar arasında şu an bir görüş birliği sağlanamamıştır. Ancak yapılan çeşitli araştırmalar sonucunda otizm’in, beyin gelişiminin genetik kodlamasında anormalliklerin beyinde anormal mekanizmalara yol açarak yapısal ve fonksiyonel bozukluklara zemin hazırladığı ve bununda sonucunda bilişsel ve nörolojik problemler olarak ortaya çıktığı belirtilmiştir.


Otizmin görülme sıklığı, 1980’li yıllarda 10.000’de 4,4 iken 1990 yılların sonunda bu oran 12,7’ye yükselmiştir. Son araştırmalar ise toplumda otizm’in görülme sıklığının 10.000’de 60’a kadar yükseldiğini göstermektedir (Hollender ve ark., 2005; Baird ve ark., 2006). Klinik ve epidemiyolojik çalışmalarda, erkeklerde otizmin kızlara oranla 3,5 veya 4 kat daha fazla görüldüğü bulunmuştur.


Sosyal ve davranışsal yetersizlikler, aktivite düzeyi düşük otistik spektrum bozukluğu olan çocuklarda risk faktörü olabilmektedir. Otistik olmayan çocuklar yaşıtları ile oyun oynamakta, okula gitmekte veya takım oyunlarına katılmaktadır, fakat otistik çocuklar göz teması kurmada, sosyal oyunlara ilgi göstermede, iletişimde bulunmada, arkadaşlık edinmede ve fiziksel aktiviteye katılımda güçlükler gösterebilmektedir. Otistik çocukların, genel fiziksel aktivite programlarına başarılı şekilde katılmaları, yukarıda belirtilen otistik özellikler nedeniyle fiziksel olarak aktif olmamalarına neden olmaktadır. Otistik çocuk için en önemli aktiviteler, lokomotor ve motor becerilerdir. Lokomotor beceriler; yürüme, atlama, kayma ve zıplamadır. Otistik çocuklar bu becerileri, kardiyovasküler egzersize alternatif olacak oyun temelli etkinliklerde kullanabilirler. Motor beceriler ise otistik çocuklarda genelde gelişimi gecikmiş olan denge, ritim, reaksiyon zamanı ve kinestetik farkındalıktan oluşmaktadır. Dewey, Cantell ve Crawford’a (2007) göre, otistik çocuklar motor planlama, motor koordinasyon, ince motor beceri ve kaba motor beceri alanlarınında dâhil olduğu çeşitli motor becerilerde yetersizlikler sergilemektedirler. Provast, Lopez ve Heimerl’a (2007) göre, araştırmalar sonucu elde edilen ortalama verilerle karşılaştırıldığında, okul çağındaki otistik çocukların % 50 ile 73’ünün kaba ve ince motor becerilerde yetersizlikleri olduğu belirlenmiştir.


Todd ve Reid’e (2006) göre, otistik çocukların fiziksel aktivite programlarına katılmalarının; uygun olmayan davranışların azaltılması, hedeflenen davranışların kazandırılması ve sosyal etkileşim için yararlı bir fırsat olması gibi pek çok olumlu yanları gösterilmesine karşın bu çocukların motor fonksiyonları ilgi gösterilmeyen bir alandır.


Yaşa uygun performans ve mevcut performans arasındaki farklılığı belirleme ve elde edilecek sonuçlar doğrultusunda motor gelişimi arttırmak için bireyselleştirilmiş eğitim programları oluşturabilmek amacıyla bu çalışma planlanmıştır.




YÖNTEM


Örneklem


Araştırma, Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezlerine devam eden ve aşağıda tanımlanan ön koşul becerilerine sahip 8 otistik olgu ile yürütülmüştür. Olguların tümü erkektir.


Olguların çalışmaya katılımları konusunda aileler “Aile İzin Formunu“ imzalamışlardır. Araştırma öncesinde, Hacettepe Üniversitesi, Tıbbi, Cerrahi ve İlaç Araştırmaları Etik Kurulundan, 28.04.2005 tarih ve 482 sayı numaralı yazı ile araştırma onayı alınmıştır.


araştırmaya olguların alınabilmesi için; yönerge alma, taklit etme gibi öğrenmeye hazırlık becerilerinin yanı sıra yapılacak etkinliklerin ve kullanılacak ortamın gereği bazı özelliklere sahip olmaları ön görülerek aşağıdaki ön koşul becerilere sahip olmaları gerektiği düşünülmüştür. Bu ön koşul becerileri şunlardır: a) Kendisine verilen sözel yönergeleri takip edebilme becerisi b) Taklit etme becerisi c) Yardım amaçlı dokunmaya karşı uyumlu davranma becerisi d) Yaş yaklaşıklığı e) Herhangi bir fiziksel engeli bulunmamak. f) Başka sağlık problemi bulunmamak.

Veri Toplama Aracı


Araştırmada, otistik çocukların motor performansını değerlendirmek üzere “Bruininks-Oseretsky Motor Test Bataryası“ (BOMYT) kısa formu kullanılmıştır. Bruininks-Oseretsky motor test bataryası sekiz alt test gruptan oluşmaktadır. Her alt test grubu, farklı becerileri ölçen çeşitli testleri içermektedir.


Bruininks-Oseretsky Motor Test Bataryası Kısa Formunda Değerlendirilen Parametreler


1. Koşma Hızı ve Çeviklik


Koşma hızı ve çeviklik bir alt test ile değerlendirilmiştir.


Alt test 1: Koşma Hızı ve Çeviklik: Olgu, başlangıç çizgisinden itibaren 15 yard’ lık (13.7 m) mesafeyi mümkün olan en yüksek hızda koşmaya başlar ve bitiş çizgisinde yer alan plastik bloğu alıp, yavaşlamadan tekrar başlangıç çizgisine döndüğünde kronometre durdurulur. Olgu başlangıç çizgisine yaklaşırken yavaşlamasını engellemek amacıyla çizginin 1 yard (91,4 cm) ilerisindeki ikinci bir çizgiye kadar koşması sağlanır. Koşu süresi saniye “s“ olarak kaydedilir, test ikinci deneme ile tamamlanır.


2. Denge


Spesifik denge becerileri iki alt test ile değerlendirilmiştir:


Alt test 1: Denge Tahtasında Dominant Ayak Üzerinde Durma (Gözler Açık): Olgu, denge tahtası üzerinde havadaki ayağı yere paralel olacak şekilde, tek ayak üzerinde ve ellerini kalçaları üzerine yerleştirerek 3 m uzakta yer alan göz hizasındaki hedefe bakarak 10 s dengede kalmaya çalışır. İlk denemede 10 s dengede kalamaz ise ikinci deneme yapılarak test tekrarlanır ve skor saniye olarak kaydedilir.


Alt test 2: Denge Tahtasında İleri Doğru Topuk-Parmak Yürüyüşü: Olgu ellerini kalçaları üzerine yerleştirir. Denge tahtası üzerinde arkadaki ayağın parmakları öndeki ayağın topuğuna temas edecek şekilde öne doğru ardışık altı adım atarak maksimum puan almaya çalışır. İlk denemede maksimum skor alınamaz ise 2. denemeye geçilir. Doğru adım için “1“, yanlış adım için “0“ puan verilir.


3. Bilateral Koordinasyon


Bilateral koordinasyon iki alt test ile değerlendirilmiştir.

Alt test 1: Parmaklarla Daire Çizerken Ayakları Sırayla İndirip Kaldırmak: Olgu sandalyeye oturur, kollar omuz hizasının altında, dirsekler bükülü, işaret parmaklarından biri saat yönünde, diğeri tersi yönünde daire çizerken ayaklarını sırayla indirip kaldırır. Doğru olarak 10 ardışık ayak hareketinin tamamlanması için deneğe 90 s süre verilir. Skor “geçerli“ veya “geçersiz“ olarak kaydedilir.

Alt test 2: Çift Ayak ile Sıçrarken Elleri Birbirine Vurma: Olgu mümkün olduğunca yukarıya doğru dizlerini bükerek sıçrar ve yere ininceye kadar maksimum skor için 5 kere alkış hareketi yapar. Yapamaz ise 2. denemeye geçilir ve skor havada yaptığı “alkış sayısı“ olarak kaydedilir.

4. Kuvvet

Bir alt test ile değerlendirilmiştir.


Alt test 1: Standing Broad Jump: Olgu ayakuçlarını başlangıç çizgisine yerleştirir, kollar geride, gövde öne eğilir, ileriye doğru olabildiğince zıplar. Kollar önde, her iki ayak üzerine inilir ve topuğun yerle temas ettiği noktadan başlangıç çizgisi arasındaki mesafe ölçülür. Toplam üç deneme yapılır. Skor “cm“ olarak kaydedilir.


5. Üst Ekstremite Koordinasyon


İki alt test ile değerlendirilmiştir.


Alt test 1: Fırlatılan Topu Her İki El ile Yakalamak: Olgu ile uygulayıcı arasındaki mesafe 3 m’ dir. Uygulayıcı tenis topunu deneğin göğüs hizasına gelecek şekilde atar, denek topu her iki elinin üzerinde tutmaya çalışır. Bir deneme yapılır sonra beş atış tekrarlanır ve skor “doğru tutuş sayısı“ olarak kaydedilir.


Alt test 2: Dominant El ile Topu Hedefe Fırlatma: Olgunun topu atacağı hedef, 1,5 m uzaklıkta ve göz hizasında olacak şekilde yerleştirilmiştir. Olgu her iki ayağı yerde sabit iken topu hedefe fırlatılır. Bir deneme yapılır, beş atış tekrarlanır ve doğru atış “1“, yanlış atış “0“ olarak kaydedilir.


6. Cevap Hızı


Bir alt test ile değerlendirilmiştir.


Alt test 1: Cevap Hızı: Olgu ve uygulayıcı duvar kenarında sandalyelerde oturur. Test cetveli, deneğin omuz hizasına gelecek seviyede yere dik olarak uygulayıcı tarafından duvara dayalı olarak tutulur. Cetvelin alt ucu başlangıç çizgisi olarak işaretlenen yere yerleştirilir. Uygulayıcı cetveli “6“ rakamının olduğu seviyeden duvara sabitler. Olgu başparmağını, kırmızı çizgi üzerine getirir ve uygulayıcı elini kaldırmasıyla olgu başparmağı ile cetvelin düşmesini durdurur. İki deneme sonrası yedi kayıt alınır. Test puanları yüksekten düşüğe doğru sıralanır “ortadaki değer“ test skoru olarak kaydedilir.


7. Görsel Motor Kontrol


Üç alt test ile değerlendirilir.


Alt test 1: Dominant El ile Düz Yol Boyunca Çizgi Çizme: Kağıt üzerinde arabanın olduğu noktadan düz bir yol garaja kadar devam eder, olgu kırmızı kalem ile bu hattın içinden dışarı taşmayacak şekilde yolu sonuna kadar takip eder. Takip edilen hattan her dışarı taşan çizgi sayısı “hata“ olarak kaydedilir.


Alt test 2: Dominant El ile Daire Şeklini Kopyalama: Kutu içerisindeki çizili daireye bakıp, altındaki boş kutuya siyah kalem ile daire çizilmesi istenir. Silgi kullanımına izin verilmiştir. Test kitabının puanlama bölümündeki çizili şekillere bakıp, olgunun çizdiği şekle en yakın olan şekil’in “2“, “1“, “0“ puanı verilir.


Alt test 3: Dominant El ile Çapraz Yerleştirilmiş Kalemlerin Şeklini Çizerek Kopyalama: Kutu içerisindeki çizili kalemlere bakıp, altındaki boş kutuya siyah kalem ile benzerini çizmesi istenir. Silgi kullanımına izin verilmiştir. Test kitabının puanlama bölümündeki çizili şekillere bakıp, olgunun çizdiği şekle en yakın olan şekil’in “2“, “1“, “0“ puanı verilir.


8. Üst Ekstremite Hız ve Becerisi


İki alt test ile değerlendirilir.


Alt test 1: Dominant El ile Renkli Kartları Ayırt Etmesi: Kırmızı ve mavi renkli şekillerden oluşan karışık kart destesini, aynı renkler bir araya gelecek şekilde 15 s içerisinde toplaması istenir. Masa üzerine bir mavi ve bir kırmızı kart açılır, olgu 15 s içerisinde maksimum sayıda kartı desteden yerdeki kartlar üzerine renklerine ayrıştırarak yerleştirmeye çalışır. Bir deneme yapılır, sonra teste başlanır. Puanlama, 15 s’ de doğru olarak ayrıştırdığı “kart sayısı“ ile yapılır.

Alt test 2: Dominant El ile Daireler İçerisine Nokta Koymak: Olgu, daire şekillerinin olduğu bir sayfaya, 15 s süresince maksimum sayıda her daire içerisine kırmızı kalem ile bir nokta koymaya çalışır. Süre sonunda içerisine doğru olarak konulan “noktalı daire sayısı“ skor olarak kaydedilir.


İşlem


Araştırmada, istatistiksel analizler SPSS 13.0 Windows istatistiksel paket programı kullanılarak yapılmıştır. Çalışmaya katılan olguların fiziksel özellikleri ve uygulanan motor beceri test sonuçlarına ilişkin verilerin analizinde “tanımlayıcı istatistik“ (descriptive statistics) yöntemi kullanılarak, olguların yaş aralığına ilişkin motor performans düzeyleri saptanmıştır.




BULGULAR


Otistik çocukların motor performans düzeyini belirlemek amacıyla yapılan bu çalışmaya 8 olgu alınmıştır. Olgular 5 ile 7 yaş aralığında olup, yaş ortalaması 6,13 ± 0,83 yıldır. Boy uzunluğu ortalaması 117 ± 10,92 cm dir. Çalışmaya katılan olguların vücut ağırlı ortalaması ise 21,59 ± 4,57 kg dır (Tablo 1).



Tablo 1: Olguların Fiziksel Özellikleri



N

Minimum

Maksimum

X

S

Yaş

8

5

7

6,13

0,83

Boy

8

104

135

117

10,92

Kilo

8

17

27

21,59

4,57


Çalışmaya dâhil edilen olguların motor yeterlilik düzeyi BOMYT kısa formu ile değerlendirilmiştir. Olguların koşma hızı ve çeviklik testinden minimal puan alabilmek için en fazla 11 sn koşmaları gerekirken, hiçbir olgu bu sürede testi tamamlayamadığından tüm olgular bu testten puan alamamıştır. Koşma hızı ve çeviklik testi dışında diğer tüm testlerden olgular puan almayı başarmışlardır. Olguların denge becerileri iki alt test ile değerlendirilirken, bu beceriden 1,13 ± 0,99 puan almışlardır. Bilateral koordinasyon iki alt test ile değerlendirilmiştir ve bu beceriden olguların aldığı puan 0,13 ± 0,35 olarak tespit edilmiştir. Olguların kuvvet becerileri bir alt test ile değerlendirilmiştir. Bu testten aldıkları puan ortalaması 0,75 ± 1,03 olarak bulunmuştur. Üst ekstremite koordinasyon becerisi, iki alt test ile değerlendirilirken, olguların bu testlerden aldıkları puan ortalaması 0,88 ± 0,64 olarak bulunmuştur. Olguların cevap hızı becerisi bir alt test ile değerlendirilmiştir. Bu testten aldıkları puan ortalaması 4,5 ± 1,92 bulunmuştur. Görsel motor kontrol becerisi üç alt test ile değerlendirilmiştir. Olguların bu testlerden aldıkları puanların ortalama değeri 3,25 ± 0,88 olarak tespit edilmiştir. Üst ekstremite hız ve becerisi iki alt test ile değerlendirilirken, olguların bu testlerden aldıkları puanların ortalaması 2,5 ± 1,06 olarak belirlenmiştir. Olguların BOMYT kısa formundaki tüm testlerden aldığı toplam puan ortalaması ise 13,13 ± 4,67 olarak bulunmuştur (Tablo 2).



Tablo 2: Olguların Motor Performans Sonuçları


Motor Beceri Testleri
N

Minimum

Maksimum

X

S

Denge

8

0

3

1,13

0,99

Bilateral Koordinasyon
8

0

1

0,13

0,35

Kuvvet

8

0

2

0,75

1,03

Üst Ekstremite Koordinasyon

8

0

2

0,88

0,64

Cevap Hızı

8

3

9

4,5

1,92

Görsel Motor Kontrol

8

2

4

3,25

0,88

Üst Ekstremite Hız ve Becerisi

8

1

4

2,5

1,06

BOMYT Toplam Puan

8

8

21

13,13

4,67




TARTIŞMA


Otistik çocukların motor performans düzeyini belirlemek ve elde edilecek sonuçlar doğrultusunda motor gelişimi arttırmak için bireyselleştirilmiş eğitim programları oluşturabilmek amacıyla yapılan bu çalışmaya ön koşul becerilerini karşılayan 8 olgu dâhil edilmiştir.


Çocuklar bulundukları fiziksel ve sosyal ortamlardan aldıkları uyaranlarla birlikte motor gelişimlerini ve öğrenme süreçlerini tamamlamaktadırlar. Fakat otistik çocukların sosyal organizasyon gibi ihtiyaçlarının toplum tarafından yeterince ve doğru şekilde sağlanamaması nedeniyle fiziksel aktivite düzeylerinin düşük olduğu tartışılmaktadır. Otistik bireylerin olağan yetersizliklerinden ziyade, toplumla etkileşim eksikliği ve fiziksel aktivite fırsatlarının desteklenmesinde sınırlılıklar ve toplumsal ilgi nedeniyle dezavantajları vardır.

Baranek’e (2002) göre, Adrien ve diğer araştırmacılar tarafından yapılan çok sayıda çalışma, erken gelişim dönemlerinde otistik çocukların duyu ve motor yönden zorluklar yaşadığını desteklemektedir.


Todd ve Reid’e (2006) göre, otistik bireylerin kendi kendini gözlemede zorluk çekmek, planlama ve genellemede güçlükler yaşamak, isteksizlik ve zayıf motor fonksiyonlar nedeniyle fiziksel aktiviteye katılmayı sıklıkla istememektedir.


Araştırmacılar ve özel eğitim öğretmenleri, motor fonksiyonların otistik çocuklarda yetersiz bir alan olduğunu fark etmişlerdir. Motor gelişimdeki gecikmenin, altı ile 9 aylık otistik bebeklerde de saptandığı araştırmalarla ortaya konmuştur. Otistik bebeklerin motor gelişim yetersizlikleri ebeveyn raporlarında düşük belirtilmesine rağmen (% 9), okul ve okul öncesi otistik çocuklarda, daha karmaşık aktivitelerde becerisizlik ve motor gelişimde gecikmelere ilişkin ebeveyn raporlarının artış gösterdiği tespit edilmiştir (% 18).


Otistik çocukların gelişim alanlarındaki gecikmelerle ilgili kanıtların büyük çoğunluğu ebeveyn raporlarından gelmektedir. Gillberg ve diğerlerinin klinik değerlendirmeleri, Adrien ve Baranek gibi araştırmacıların video çalışmalarından elde edilen deneysel veriler, otizmdeki duyu ve motor özelliklerin diğer gelişimsel geriliği olanlara göre niteliksel olarak farklı olabileceği görüşünü desteklemektedir.


Baranek’e (2002) göre, Klin ve diğer araştırmacılar tarafından yapılan çalışmalarda, otistik çocukların farklı gelişim alanlarıyla ilgili olarak, her gelişim alanının aynı oranda ilerleme göstermediği sıklıkla tespit edilirken, otistik çocukların genel motor becerilerle kıyaslandığında göreceli olarak dil ve sosyal becerilerde daha zayıf oldukları belirtilmiştir. Ancak, Baranek’e (2002) göre, Amato ve diğer araştırmacılar tüm otistik çocukların, motor becerilerde yeterli düzeyde olmadığını ve oldukça farklı gelişim seviyelerine sahip olduklarını belirtmişlerdir. Bu farklılığın boyutları, kaba ve ince motor becerilerde; düşük kas tonusu, gecikmiş gelişim, oral motor beceriler de yetersizlikler, istenilen hareketi yapamamak ve tekrarlı motor hareketleri kapsamaktadır.


Otistik çocuklarda gelişimsel motor yetersizlikler bebeklik döneminde sınırlı olmasına karşın, yaş ilerledikçe bu yetersizlikler artış göstermektedir. Motor planlama yetersizlikleri, özellikle ilgi gösterilen bir alan olup, hem okul öncesi hem de okul çağındaki otistik çocukların hareket becerilerinde zorluklar sergileyebildiklerini belirtmektedir. Bu zorluklar; sosyal taklit becerisi gerektiren işlerde belirgin olarak ortaya çıkabileceği gibi, motor veya nesne ile ilgili ulaşma, kavrama, yerleştirme gibi basit motor işlerde de olabilmektedir.

Dewey, Cantell ve Crawford’a (2007) göre, Ghaziuddin ve diğerleri otistik çocukların % 80’i veya tamamının motor yetersizliğe sahip olduğunu bildirmişlerdir (89).


Dewey, Cantell ve Crawford (2007) çalışmasında, 10,2 yaş ortalaması olan 49 otistik çocukla birlikte aynı yaş grubundan, gelişimsel koordinasyon bozukluğu, dikkat eksikliği ve hiper aktivite bozukluğu ve normal gelişim gösteren çocukların motor performanslarını BOMYT- Kısa Form ile değerlendirmişlerdir. Araştırma sonucunda; otistik çocuklarda BOMYT toplam puanı, otistik çocuklarda 38,6 bulunurken, gelişimsel koordinasyon bozukluğu olan çocuklarda 43,6, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocuklarda 59,8 ve normal gelişim gösteren çocuklarda 62,1 puan bulunmuştur. Otistik çocukların aldığı 38,6 puan, diğer gruplardaki çocukların ve normal gelişim gösteren çocukların aldığı puanlara göre motor yetersizliklerinin istatistiksel olarak daha fazla olduğu göstermiştir. BOMYT toplam puanının 42 puan ve altında olması motor yetersizlik ölçütü olarak belirtilmektedir. Dewey, Cantell ve Crawford (2007) araştırmasında, 49 otistik çocuk arasında oldukça önemli bireysel farklılıkların bulunduğu belirtilmiş olup, çocukların % 41’inin BOMYT puanlarının motor yetersizlik ölçütlerini taşımadığı tespit edilmiştir.


Araştırmamızda, otistik olguların motor performansları, BOMYT- Kısa Form ile değerlendirilmiştir. Çalışmada yer alan olguların BOMYT toplam puanı, 13,13 olarak tespit edilmiştir. Araştırmamızda, tüm olguların BOMYT toplam puanı, Dewey, Cantell ve Crawford’ın (2007) çalışmasındaki BOMYT toplam puanı olan 38,6’nın oldukça altında kalmıştır. Bu farklılığın nedeni, araştırmamıza katılan olguların okul öncesi çağda olmaları (6,13 yıl) ve buna bağlı olarak kaba ve ince motor becerilerde henüz yeterli düzeye ulaşamamış olmaları ve okuldaki oyun temelli etkinliklere katılma fırsatlarının otistik olmayan çocuklarla karşılaştırıldığında düşük düzeyde olmasına bağlanmaktadır.


Günal ve Bumin (2007) araştırmasında, yaş ortalaması 9,7 yıl olan 28’i erkek, 4’ü kız toplam 32 otistik çocuğun motor performansını BOMYT ile değerlendirmişlerdir. Araştırma sonucunda otistik çocukların BOMYT toplam puanı 7,22 olarak tespit edilmiştir. Çalışma sırasında otistik çocukların hareketi algılama, başlatma ve sürdürmede zorlandıkları belirtilmiştir. Çalışmamızda elde edilen BOMYT toplam puanı, Günal ve Bumin’in (2007) çalışmasındaki BOMYT toplam puanın üzerinde olduğu belirlenmiştir. Bu farklılıkta, çalışmaya dâhil edilen olguların bireysel özellikleri, test ortamı, test günü olgunun emosyonel durumu, test sırasında uygun yönerge kullanma ve iletişim şeklinin etkili olduğu düşünülmektedir.

Düger, Bumin, Uyanık, Akı ve Kayıhan (1999) araştırmasında, yaşları 4 ile 11 arasında değişen 120 otistik olmayan erkek ve kız çocuğunun motor performansını BOMYT ile değerlendirmişlerdir. Araştırma sonucunda; okul çağındaki çocukların kaba motor becerilerinin yaşla birlikte artış gösterdiğini, okul öncesi dönemdeki çocukların kuvvet, hız ve çeviklik koşusunda düşük skorlar aldığını tespit etmişlerdir. Üst ekstremite hız ve becerisi alt testinde, okul çağındaki çocukların artan yaşla birlikte, günlük yaşam ve okul aktiviteleri nedeniyle performanslarında artış gözlendiği belirlenmiştir. Çalışmamızdaki olguların okul öncesi dönemde olmaları, okul çağındaki çocuklar gibi yoğun kaba ve ince motor beceriler gerektiren etkinliklerde bulunamamalarına ve bunun da daha düşük motor performans puanları almalarına neden olduğu düşünülmektedir.


Otistik çocuklar boş zamanlarını daha çok video, televizyon, bilgisayar oyunu gibi teknoloji temelli aktivitelere ayırmayı tercih ederken, ergenliğe geçişte yaş grubuna uygun mevcut sportif aktivitelerin sosyal içerikli olmasından çok yarışma ve rekabete dayalı olması, kendilerine uygun aktivite bulmalarını zorlaştırmaktadır. Bu da, otistik çocuklarda uygun olmayan davranışların azaltılıp hedeflenen davranışların arttırılmasını engellerken, motor beceri ve fiziksel uygunluk düzeyinin yeterince gelişememesine ve gelecekte sedanter yaşam stiline sahip olma tehlikesini doğurmaktadır. Bu nedenle, otistik çocukların çok küçük yaşlardan itibaren motor beceri düzeyleri belirlenerek, fiziksel aktivite temelli etkinliklere katılmalarının gerekliliği çok belirgin olarak anlaşılmaktadır. Gelişmiş ülkelerle kıyaslandığında, ülkemizde okul öncesi ve okul çağındaki otistik çocukların yoğun olarak özel eğitim ve adapte edilmiş egzersiz uygulamalarından yeterince yararlanamadıkları göz önüne alınarak, bu gibi multidisipliner yaklaşımlar yaygınlaştırılmalıdır.


kaynak:T.C. Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı