Yeteneklerin Keşfinde Yaratıcılığın Teşfik Edilmesi
Yeteneklerin Keşfinde Yaratıcılığın Teşfik Edilmesi
Çocuk gelişim uzmanlarının yaptıkları bilimsel araştırmaların sonuçları ,çocuğun ilk altı yılının çocuğun gelişim yönünden çok önemli olduğu vurgulanmaktadır.
YETENEKLERİN KEŞFİNDE YARATICILIĞIN TEŞFİK EDİLMESİ
Çocuk gelişim uzmanlarının yaptıkları bilimsel araştırmaların sonuçları ,çocuğun ilk altı yılının çocuğun gelişim yönünden çok önemli olduğu vurgulanmaktadır.
Çocuğun ilkaltı yılında gelişim çok yoğundur. İnce motor,kaba motor becerilerinin gelişim gösterdiği ,tüm yaşam boyu sürecek olan kişisel algıları kavram becerileri,davranışsal tutum becerilerinin yapılanması bu yaşlarda oluşur.
Bütün çocuklar doğduklarında genlerinde bulunan yeteneklerle dünyaya gelirler. Sahip oldukları bu yetenekler işlenmeyi bekleyen cevherler gibidir. Yeteneklerin bir çoğu dört yaşına gelmeden yok olup gider.
Çocuklarımızda bulunan bu cevherleri çoğu zaman gözden kaçırır hiç fark etmeden kaybolur lar. Aileler ve eğitimciler çoğu zaman çocukların yeteneklerine ışık tutacak yaratıcı lıklarını bilinsizce bastırır veya farkına varmazlar.
Çocuktayaratıcılık ilk yıllarda çok yüksek güçte bulunmasına rahmen desteklenmediğinden yok olup gider..Yaratıcılığın yok olması demek, çocuğun yetenekleri konusunda da ip uçlarının yok olması anlamını taşır.
Yapılması gereken ; önce çocukta var olan yaratıcılık potansiyelini geliştirmek ve gözlemlemek bunun sonucunda,çocukta var olan baskın karekterdeki yeteneği açığa çıkartmak ,böylece çocukta mevcut olan yeteneği yakalama fırsatı doğmuş olur.
ANA BABALAR VE EĞİTİMCİLER OLARAK YAPILMASI GEREKENLER
Ana babalar ve eğitimciler farkında olmadan ,çocuğun gosterdiği yaratıcı davranışlara karşı duyarsız kalmakta veya gereksiz,saçma,aptalca gibi yakıştırmalarla yaratıcılıklarını bastırmış olurlar. Çocukta var olan yaratıcılık yeteneğini hiçbir zeka testi ile ölçmemiz mümkün değildir.
Çocukların yaratıcılığını desteklemek ve ayni zamanda geliştirmek adına yapılması gerekenler:
• MERAK UYANDIRMAK
• ESNEK OLMAK
• SORULARINA KARŞI DUYARLI OLMAK
• KENDİNİ ANLAMASINA YARDIMCI OLMAK
• ÖDÜLLENDİRME
• AŞIRI KORUMACI DAVRANIŞLARDAN KAÇINMAK
• DENEY YAPMALARINI DESTEKLEMEK CESARETLENDİRMEK
MERAK UYANDIRMAK
Çocuklar etraflarında olup bitenler hakkında sorular sormaya meraklıdırlar,bazen yetişkinler tarafından saçma olarak nitelendiren sorular da sorarlar. Ellerine aldıkları objeleri sallamak, içine bakmak,kıvırmak, ısırmak, ağzına almak, parçalarını biribirinden ayırmak gibi davranışlar sergilerler. Çocuklar bütün bu davranışları öğrenmek için yapar.Bu davranışları bastırıcı şekilde karşılık verilirse veya sorularına yeterli doyurucu cevaplar almazlarsa tatmin olmazlar.
Çocuğun ,yaratıcı yonünü destekleyen destekleyen, onda merak uyandırıcı çalışmaları bilinçli bir şekilde yapılmalıdır. Mümkün olduğunca çocukla kaliteli zaman geçirmeli,birlikte geziler yapmalı..Örneğin: trene vapura binmeli ,havaalanına gidip uçakları gösterip kalkış ve inişini izletmeli.Müze ve hayvanat bahçe gezileri yapmalı.
Çocuğun çevresinde merakını uyandıracacak ne kadar çok uyaran varsa çocuk okadar çok soru sorar ve öğrenir. Çocuğun beyni 0 -6 yaşlarda her şeyi en ince ayrıntısına kadar kayıt etme özelliğini taşır. Olaylar arasında ki farklılıklar ve çelişkilerine karşı duyarlıdır lar gözlerinden hiç bir şey kaçmaz.
ESNEK OLMAK
Yaratıcı çocuk;oyun oynarken oyun içinde oyun üretir kendine ve arkadaşlarına roller verir benzetmeler yapar rolleri yönetir. Bazen israrlı şekilde günlerce o role bürünür. Ana baba olarak bu tür davranışlarda esnek davranmak gerekir. Bazen onun benimsediği rollerde yer almak oyunlarında birlikte oynamak onun hevesini artırır.
KENDİNİ ANLAMASINA YARDIM ETMEK
Yaratıcı çocuk kendini çok iyi motive eder. Devamlı yönlendirilmekten sıkılır.
Oynadığı oyunlarda mutlaka kendine özgü bir rolü vardır. İ lginç fikirler geliştirir,bu fikirlerini geliştirmek için size uygun olmayan isteklerde bulunur, karşı tepkilerde reaksiyon gösterir hatta hırçınlaşır.Bu tür davranışları karşısında ana babalar için uygun bir lisan
Kullanmak maharet ister.
SORULARINA DUYARLI OLMAK
Yaratıcıçocuk her şeyi öğrenme isteği ile çok soru sorar.Bazen soruları ana babaları bunaltabilir. Sorularına sabırla cevaplar vermeli.Çocuklar ,ana ve babalarının başlarından sağmak için sorularının üstün körü cevaplarla atlatıldıklarını farkına varırlar hissederler.
Onları can kulağı ile dinleyin ve önemseyin. Sorularına ,onların anlayacağı şekilde hatta canlandırıcı oyunlarla açıklayınız.
YARATICILIĞIN ÖDÜLLENDİRİLMESİ
Yaratıcı çocuğun içinde parlamaya hazır bir ışık her zaman bulunmaktadır. Bu ışığı yanlış tutumlar sonucunda söndürmemek gerekir. Ana baba ve eğitimciler olarak çocuğun bu engin hayal ettiği dünyasında gezinmesine bu ışığı yakmasına olanak sağlanmalıdır ki özgürce hayal ettiği dünya da gezinsin. Desteklenen yaratıcı çocuk ileride kim bilirhangi yeteneği açığa çıkartıp insanlık için ne buluşlar yapabilme olasılığı olacaktır.
Çocuklarınızı ödüllendirmekten çekinmeyiniz.Ödül çocuğu heveslendirir. Çocuk hangi alanda kendini rahat hissediyor ve hangi alanda yaratıcı fikir üretiyorsa, baskın yeteneği o alanda kendini gösterecektir.Ödüllendirin çocuklarınızın motivasyonu artmış olsun.
AŞIRI KORUMACI DAVRANMAYINIZ
Başarı ve öğrenme uygulamalar sonucunda ortaya çıkar.Bırakın uygulasın denesin,öğrensinve başarsın . Ana babalar çocuklarının incilmelerinden korkarak onlara aşırı korumacı davranırlar. Aşırı korumacı davranışlar çocukta yaratıcılığı yok edebilir.
Onlara her zaman denemeleri için şans verin,siz yalnızca tedbirlerinizi alınız.
CİNSİYET AYRIMCILIĞI YAPMAYINIZ
Bırakın ,çocuklarınız duygularını özgürce ifade etsin.Sıkça yapılan yanlışlıklardan biride örneğin:renkler konusunda yapılır. Bazı renklerin kız rengi olduğu bazı renklerin erkek rengi olduğu gibi toplumumuzda çok gülmenin ve ağlamanın kızlara yakıştırılması ,insana has olan en doğal davranışların sadece’kızlara ‘özgü davranışlar olmadığını vurgulayın. Kız çoçukları içinde vurucu kırıcı davranışların yalnızca erkeklere ait davranış biçimleri olmadığını vurgulayınız.
YARATICI ÇOCUĞA NASIL DAVRANMALI?
Yaratıcı çocuk yenilikçidir aklına gelen her türlü fikirleri denemek ister. Özgür yapısı vardır,davranışlarına kısıtlama koyarken dikkatli olmak gerekir baskıcı tarzda olmamak gereklidir. Yapılmaması gereken davranışların mutlaka neden öyle olduğunu anlatarak birlikte karar vermek gibi bir yol ızlenmelidir.
Yaratıcı çocuk oterite yolu ile öğrenmeye karşı çıkan bir yapısı vardır. Yaşıtları arasında hemen fark edilir özgür davranır,kurallara karşı gelme gibi bir tavır sergiler.Oyun oynamayı çok sever oyun onun için yaratıcı kişiliğini sergilediği ve kendini gerçekleştirdiği bir ortam yaratmayı sever. Oyun içinde üstlendiği rollere kendini kaptırır üstlendiği rolün ismini kendi ismi gibi kullanır.örneğin:’ben kaptanım, ben süpermenim’ diye bilir.Anne baba olarak onun oynadığı oyunlar içinde roller almak onu mutlu eder heveslendirir.
Yaratıcı çocuk; nesneleri olayları her zaman farklı düşünerek yorumlar, onun yorumlarına olur veya olmaz diye sınırlar koymayın bırakın özgür düşünsün. Bilimin esası deneyler sonucunda otaya çıkar.Denemesi için fırsat yaratın.Daıma sorumluluk ve risk alması yonünde destek veriniz ve sonuçlarına katlanması vemücadele gücünün olmasını sağlama ve devamlılık kararlılık gibi davranışlar sergilemesi yönünde destek veriniz.
Yaratıcı çocuk zekidir problemlere farklı çozüm yolları bulmak zekanın ölçüsüdür.
Çocuklar oyun ortamında dikkatli birşekilde gözlemlenirse onların yetenekleri hakında birçok ip uçları elde etmemizi sağlar.
NASIL GÖZLEMLEMELİ ?
Çocukların oyun oynarken gözlemlemeleri onlar hakkında bilgi edinmemiz yonünde çok yararlı olur.Düzgün ve sistamatik olarak tutulacak bu bilgiler çocuğun yeteneklerini ve onun davranış tarzları hakkında yön verici olacaktır.
Öncelikle bir gözlem dosyası (basit bir defter de olabilir) gözlem günü,saati, tarihini belirtip gözlemlediğimiz ve kaydettiğimiz bilgileri kapsar . Üç aylık periyotlar halinde toplanan bu bilgiler öğretmenlerilede paylaşarak çoçuğun yaratıcılığının en çok hangi konularda olduğu aynı zamanda yeteneği konusunda da bilgi sahibi olmamıza yardımcı olur.
Cavidan Telman
Yetenek Anaokulu Müdürü
Davranış Bilimleri Uzmanı
.ALINTIDIR.
