Psiko - sosyal gelişim

PSİKO –SOSYAL GELİŞİM
Gelişim ne zaman başlar ne zaman biter sorusu “döllenmeden ölüme kadar süren yaşam dönemi içinde organizmada gözlenen düzenli ve sürekli değişiklikler” olarak cevaplanabilir. Bu süreçte büyüme, olgunlaşma, öğrenme kişide gözlenebilir nitelik ve nicelik boyutundaki değişikliklerdir. Bunlar yaşantının niteliğine bağlı gelişir.

Bebeklik Dönemi Gelişim Görevleri(0–2)

• Doğumla birlikte çevre koşullarına uyum sağlama gerçekleşir.

• Fizik çevredeki bu değişime göre vücut ısısını korur.

• Solunum sistemi ve nabzı düzene girer.

• Katı yiyecekleri çiğnemeyi ve yutmayı gerçekleştirir.

• Uyku saati, gece gündüz uykuları düzene girer.

• Dönemin sonlarına doğru dışkı kontrolü, tuvalet eğitimi gerçekleşir.

• Yürümeyi gerçekleştirir.

• Karşılıklı alıp – verme oyunları oynayın.

• Onunla konuşurken, beslerken, altını değiştirirken değişik yüz ifadeleri takınıp, bunları ses tonunuza uyumlu şekilde kullanın. Bunlar onun çok ilgisini çekecektir

• Bebeğinize yüzünüzü dönün, yüzüne bakın ve onunla göz kontağı kurun. Bebekler duyguları sezinlerler.

• Onunla sıkça konuşun.. Sizin dudak hareketlerinize benzer hareketlerini gülümseyerek karşılayın.

• Annesinden başka kendiyle ilgilenen bir yetişkin olmadığı koşulda bebek, tek bir kişiye bağımlılık geliştirip bağımsızlaşmada zorlanacaktır. Başka kişilerle ilişki kurmasını sağlayın.

• Banyoda su ile oynayabileceği ortamlar yaratın, zira bebekler su ile oynamaktan haz duyarlar.

• Çocuğunuza iyi bir konuşma modeli oluşturabilmeniz için açık, yavaş, anlaşılır biçimde konuşun ve beden dilinizle söylediklerinizi destekleyin.

• Yer belirten sözcükleri (“altında”, “üstünde”, “arkasında” gibi) sıklıkla kullanın

• Mümkünse günlük alışkanlıkları aynı zaman dilimine denk getirmeye çalışın. Yemek yeme, yıkanma, uyuma saatlerinin düzenli olması zaman kavramının gelişimine katkıda bulunacaktır.

• Bebeğiniz yatağında yat ark en, bakması ve incelemesi için çevresini eğlenceli ve ilginç hale getirin.

• Yatağının üstüne, değişik şekillerde, değişik sesler çıkaran ve değişik dokunma duyusu veren nesneler asın.

• Gözüyle gördüğünü elleriyle tutabilme becerisini geliştirmek amacıyla, bebeğinize tutabilmesi için yumuşak top ve plastik halkalar verin.

İlk Çocukluk Dönemi (2–6)

• El ve göz koordinasyonu gerçekleşir. Algıladıkları nesneye uzanıp tutabilir.

• Konuşması rahat anlaşılır hale gelir.

• Kendi kendine yemek yiyebilir, giyinebilir.

• Cinsiyet farklılıklarını öğrenir.

• Aile bireyleri ve akranlarıyla yakın ilişkiler kurar.

• Basit ev işlerinde anne-babasına yardımcı olabilir.

• Arkadaşlarının yanında, tek başına oyun oynamayı da tercih edebilir.

• Hayali oyunlar kurup oynayabilir, eşyalarını tanıyabilir, kendini bazı tehlikelere karşı koruyabilir.

• İnatçı ve kararsızdır. Sık sık fikir değiştirir.

• Sürekli sızlanarak, ağlayarak ve sevgiyi garanti etmeye çalışarak duygusal açıdan güvensiz olduğunu gösterebilir.

• Parmak emerek, tırnak yiyerek vb davranışlarla gerginliğini azaltmaya çalışabilir

• Kıskançtır. Özellikle yeni bir bebeğe tahammül edemez

• Cümle niteliğinde tek sözcükleri kullanabilir, iki farklı sözcüğü birleştirebilir ve kelimeleri çoğul olarak kullanabilir.(3 yaş)

• Dönemin sonuna doğru ince kaslarını daha iyi kullanır.

• Çok hareketli oynar, bir yerden diğerine hızla gider ve gelir. Yaptığı her işte hız ve hareket vardır, hareketsiz duramaz.(4 yaş)

• Neden, niçin, nasıl gibi ayrıntılı cevap isteyen sorular sorar.(4 yaş)

• Masal dinlemeyi, kitabın sayfalarını çevirmeyi sever.

• 4–6 yaşları arasında çocuklar korkulu rüyalar görürler. Bu gibi durumlarda çocuk anne babanın odasına gelir ve onlarla yatmak ister. Bu durumda çocuğu azarlamak, kızmak sakıncalıdır. Çocuğu alıp odasına götürmek ve dalıncaya kadar birlikte kalmak onu sakinleştirmeye çalışmak gördüklerinin gerçek olmadığını anlatmak uygun olacaktır.

• Bu yaşlarda özellikle erkek çocuklarda dil tutukluğu veya kekemelik görülebilir

Son Çocukluk Dönemi Gelişim Görevleri(6–11)

• Akranlarıyla birlikte iyi ilişkiler geliştirip müşterek etkinliklerde bulunur. Bir gruba ait olma bilinci oluşmaya başlamış ve ait olduğu grupta tercih edilen biri olma arzusu önem kazanmıştır.

• Cinsiyet rollerini kazanır. Bu gelişimlere bağlı olarak, cinsel farklılıklara, karşı cinse ve genelde sekse karşı ilgi ve soruları artar.

• Bu yaşlarda erken gelişen kız ve erkek çocuklar, ergenlik çağı gelişim özelliklerini göstermeye başlarlar.

• 6–11 yaş dilimini içeren bu yıllarda düşünme becerisi somut özellikler taşır.

• Duyu organlarıyla algıladığı durumlar içersinde düşünüp akıl yürütebilir. Sosyalleşme ve başarı arzusu ön plandadır.

• 6 yaş arkadaşlarından kolay etkilenir. Büyüklerin düşüncelerine karşıt görüştedir.

• K.B.B hastalıkları sıkça görülür ( orta kulak v.b)

• Rekabet dönemidir.

• 6 yaşta kararsızdır. Zıtlıklar arasında gidip gelir. 2.5 yaş çalkantısını yaşar. İsyankardır.

• 9 yaşta gergin 10 yaşta hoşgörülüdür. Bilgiyi özümser. İlgileri değişebilir.

• Okuma, yazma hesap yapma becerileri gelişir. Soyut düşünme yetisini kazanır. Çocuğun en önemli zihinsel becerilerinden biri soyut düşünebilmektir. Bunu sağlamak için, birbirinden değişik görünen olaylar ve nesneler arasındaki ortak noktaları buldurmaya çalışın. Çocuğunuz dört yaşından küçükse, bu oyunu somut nesnelerle, onları elinize alarak, ona göstererek oynayın

• Değerleri ve vicdan anlayışı gelişir. Başkalarının duygularını anlama ve paylaşma artar

• Kişisel bağımsızlığı oluşur. Sıklıkla arkadaş grupları değişmeye başlar.

Ergenlik Dönemi

• Bedensel özelliklerini kabul edip, etkili biçimde kullanır.

• Aile içinde duygusal bağımsızlığını kazanır.

• Mesleğine karar verir ve buna hazırlanır

• Erkeksi veya kadınsı toplumsal rolü gerçekleşir.

• Evliliğe ve aile yaşamına hazırlanır.

• Sorumluluk almak ister.

• Ahlak sistemi gelişir.

• Kızlarda 11, erkelerde 13 yaş civarında başlar; kızlarda 18, erkeklerde 20 yaşına kadar devam eder.

• Bu dönemde adeta düşünmek için düşünürler. Düşünceleri idealleri arar. Ergenlere bu dönemde mutlaka rehberlik etmek gerekir.

• Kritik yaşlar:14.15.16

• 12,13 yaş ürkek karşıtlık dengesizlik 14 yaş dışadönük, eleştirel, empatik, sosyal,15yaş kayıtsız, ilgisiz, duygusal hassaslık, kendini tanıma, bağımsızlaşma çabaları, gruplara yönelme, 16 yaş kendisine güven, aile kendi düşüncelerini önemsesin beklentisi, duygularını baskılar.

Psikolog Sedat SEVGEN