Çocuk Eğitiminde Doğrular ve Yanlışlar...
Çocuk eğitiminde doğrular yanlışlar/Ayşe ARMAN
13.2.2006
Çocuk eğitiminde doğrular yanlışlar.
Bu çocuk eğitimi acayip bir iş. Ucu bucağı yok. Doğrusu yanlışı çok karışık. Hepimizin merak ettiği şeyler... İçinden çıkamadığımız meseleler...
Üstelik bu konuda herkesin söyleyecekleri var. Herkes de kendi deneyimlerini paylaşmaya bayılıyor, iyice kafan karışıyor. Kabız olur, "Poposuna zeytinyağı sür" derler, doğru mu yanlış mı, bilemezsin. Annen, "Ben size pirinçli mama yapardım tok tutardı, dur sana onu yapayım" der, "İstemem" dersin, bozulur. Baban "Kızım, bu çocuk 1 yaşında oldu, neden bilekten bağcıklı bir ayakkabısı yok" der, sen de "Baba, artık anlayış değişti" dersin, sana inanmayan gözlerle bakar, kendini kötü hissedersin. "Sen o işin doğrusunu bir öğren. Biz sizi yanlış mı yetiştirdik yani?" diye laf çakar. Zordur yani. Çocuk büyütme efsanelerinin bolca havada uçuştuğu bir ortamda, Profesör Dr. Hilal Mocan’ı yakalayınca, sevindirik oldum, soruları arka arkaya sordum...
Profesör Dr. Hilal Mocan açıklıyor
Erkek çocuklara tuvalet eğitimini anne verir... YANLIŞ. Babanın vermesi gerekiyor. Erkek çocuk, tuvalete babayla gidecek, ayakta ve oturarak tuvaletin nasıl kullanıldığını öğrenecek. Tuvalet terbiyesi yaşı çocuktan çocuğa değişebilir. 2 yaşına kadar beklenebilir.
Yeni doğmuş bebeklerin tırnaklarıyla yüzlerini çizmemeleri için eldiven giymeleri şarttır... YANLIŞ. Tam tersine yeni doğmuş bebekler için dokunabilmek çok önemli. Özellikle de anneye. Dokunamazsa, annesiyle kuracağı bağda eksiklik olabilir.
Uyku zorluğu çeken çocuğun rahatlayabilmesi için akşamları Tylenol vermek iyidir... YANLIŞ. Doktor tarafından tespit edilen bir rahatsızlığı varsa ya da diş ağrısı çekiyorsa verilebilir. Onun dışında olur olmaz ilaç vermek iyi değildir.
Bebeğe 6 aya kadar anne sütüyle birlikte su da verilebilir... YANLIŞ. Sadece anne sütüyle besleniyorsa ve iyi gelişiyorsa, su verilmemeli. Anne sütünün içinde hücreler var, deniyor ki anne sütüyle birlikte ekstra bir gıda verilirse -ki bu su da olabilir- bu hücrelerin fonksiyonunda azalma ve değişme olabiliyor.
Bir bebeğe doğduğu anda su ya da şekerli su verilebilir... YANLIŞ. Doğduğu anda ve onu takip eden ilk yarım saatte, annenin göğsüne konmalı. Bu durum, süt salgılama refleksini inanılmaz derecede artırır ve sütün daha iyi gelmesini sağlar.
Yürüyen, ortalıkta koşan bir çocuğu hálá emziriyor olmak, yakışık almaz... YANLIŞ. Böyle bir şey söz konusu bile değil. Eskiden anne sütü verilme süresi 1 yaşına kadardı, şimdi 2’ye kadar verilebilir deniyor. Bunun nedeni, anne sütü, MS ve bazı nöroljik hastalıkların erken yaşta oluşmasını engelliyor.
Çocuk 1 yaşından geldikten sonra sütün besin değeri azaldığı için emzirmenin bir manası yoktur... YANLIŞ. Zaten 1 yaşında sonra anne sütü, besin değeri için değil, organ hayatiyetini sağladığı için ve bağışıklık sistemine katkısı nedeniyle verilir. Bir yaşından sonra anne sütü, bebeğin vücut organlarının ömrünü uzatıyor, onları daha sağlam kılıyor.
Her ağladığında kucağınıza almayın, kucak bebeği olmasın, şımarmasın... YANLIŞ. Alın. Sık sık alın. Alabildiğiniz kadar alın. Sevgi bebeği olsun.
Bazı çocuklar doğuştan agresiftir... DOĞRU. Bence bazı çocuklarda doğuştan şiddete yatkınlık olabiliyor. Tabii çocuğun hiperaktivite yönünden de değerlendirilmesi gerekiyor. Bir de yaş grubuna bakmak lazım. 2 yaşındaysa, "Terrible 2" diye bir şey var, "2 yaş sendromu" olarak adlandırılıyor. 6 ay kadar aksi, geçimsiz, her şeye itiraz eden çocuklar haline geliyorlar. Ama geçiyor.
Çocuğunuzu yatağınıza almayın, kendi yatağında uyumaya alışmalıdır... DOĞRU. Ama yatak olarak doğru, oda olarak değil. İlk 6 ay, ebeveyn odasında kendi yatağında kalabilir.
Bir yaşından sonra ateş düşürmek için erkek çocuklara fitil kullanmayın... YANLIŞ. Kullanabilirsiniz. Ama fazla sık olmamalı. Tavsiye ettiğimiz bir şey değil. Bunun nedeni çocuğun ileride homoseksüel olma ihtimali değil. Ateş düşürücü şurup daha kolay uygulanıyor.
Kabız çocuklarda fitil kullanılması iyidir... YANLIŞ. Önemli olan bağırsak ritmini ayarlamaktır. Karın masajı, tavsiye edilen yaklaşımların başında gelir.
"Yan yatır evladım, kusarsa boğulmasın..." DOĞRU. Bebekler, daha önce karın üstü yatırılıyordu ama bu pozisyonda bebek ölümlerine daha çok rastlandı. Sol yan, sağ yan ve sırt üstü daha tercih edilen pozisyonlar. Ama anne- baba, çocuğu görüş mesafesinde tutuyorsa, karın üstü yatırmakta da bir mahzur yok.
"Sırt üstü yatırma kafası düz olur..." DOĞRU. Sürekli sırt üstü yatırılmamalı, arada pozisyon değiştirilmeli.
6 aydan sonra çocuklar, ekmek yemelidir... DOĞRU. Beyaz da olabilir, kepekli de. Ama tam buğday ekmeğine 2 yaşından sonra geçilmelidir. Kilo almayı yavaşlatabilir.
Göbek bağı düştükten sonra antiseptik toz sürülüp, kapalı tutulmalıdır... YANLIŞ. Mikrop kırıcıyla (antiseptik solüsyon) silip, açıkta bırakmak lazım.
Bebeğe 2 yaşına kadar ayakkabı giydirilmemelidir... DOĞRU. Eskiden çocuk yürümeye başladığı anda "ilk adım ayakkabısı" giydirilirdi. Ortopedik yapıda olması istenirdi. Ama görüldü ki yalın ayak yere basarsa, ayak taban kasları daha iyi gelişiyor. Bu nedenle çocukların yalın ayak dolaştırmak istiyoruz. Ya da çorap tarzı bir şeylerle. Ama ayakkabının bir kıyafet tamamlayıcısı olmasında bir mahzur yok. O ayakkabı da şöyle bir şey olmalı: Avucunuzun içine alınca kıvırabileceksiniz. 2 yaşından sonra ise ilk adım ayakkabıları öneriliyor, onların da bileğe kadar olanları...
Çocuğa 1 yaşına kadar inek sütü verilmemelidir... DOĞRU. Eskiden bir aylıkken başlanabiliyordu. Ama şimdi içindeki bir maddenin alerji yapabileceği biliniyor. O yüzden verilmiyor. İkincisi inek sütü, bağırsaklarda gizli kanama ve kansızlığa yol açabiliyor. Üçüncüsü içinde omega 3 ve omega 6 metabolitleri yok, onun için beyin hücreleri, sinir sistemi ve görmeyi sağlayan retina tabakası iyi gelişemiyor. Son olarak, yağ bileşimi anne sütüne göre farklı ve hazmı zor. Ve inek sütü, iyot ve çinkodan fakir, bu durum zihinsel gelişmeyi negatif etkileyebilir ve çinko azlığı nedeniyle bağışıklık sistemi desteklenemez.
1 yaşına kadar bal verilmemelidir... DOĞRU. Şu andaki beslenme prensiplerine göre verilmemesi gerekiyor. Nedeni içinde çocuğa dokunabilecek bir toksinin bulunması ihtimali. Ben bu yasağın abartıldığını düşünüyorum.
Çocuğu 1 yaşına kadar çikolata, tatlı ve tuzlu gıdalardan uzak tutmak gerekir... DOĞRU. Sıfır tuz, sıfır şeker. Hiç yok. Çünkü yüklenme yapıyor. Damar ve böbrek fonksiyonları bakımından ikisinden de uzak durmak gerekiyor.
Kabız bebeklerin poposuna zeytinyağı sürmek iyidir... YANLIŞ. Esas olan bağırsak ritmini düzenlemektir. Çatlak varsa, ılık oturma banyoları ve ağrı kesiciler kullanılabilir.
Erkek çocukları, kadın kuaförüne götürmek yanlıştır... DOĞRU. Çocukların cinsiyet kavramlarını oluştururken dikkatli olmak gerekiyor. Diye düşünüyorum.
Erkek çocukların saçlarını uzatmak kimlik karmaşasına sebep olur... DOĞRU. Olabilir. Çocukların kimlik yapılanması dönemlerinde (0-5 yaş) her şeye dikkat etmek gerekiyor.
Çok bilen anne sendromu diye bir şey vardır... DOĞRU. Her şeyi didik didik okuyup, araştırıp kendi başına senteze gitmemek lazım. Kendini geliştirmesinde, genel kültürünü artırmasında bir mahzur yok ama güvendiği bir doktora danışmak uygun olur.
Çocuğu ayakta sallamak iyi değildir... YANLIŞ. Sallanabilir. Küçük ritmik hareketler anne karnındaymış hissi verdiği için, huzur getirir, çocuk gevşeyip uyuyabilir.
Çocuk her gün yıkanmalıdır... YANLIŞ. Böyle bir mecburiyet yok. İstenirse her gün, istenirse iki günde ya da üç günde bir...
Çocuk 4 aydan sonra diş fırçalamayı adet edinmelidir... YANLIŞ. Dişin ortalama çıkış zamanı 6 ay. O zamana kadar diş etleri karbonatlı suyla temizlenebilir. Bir bardak suda, bir çay kaşığı karbonat eritilecek. Gazlı bezle bu su, diş etlerine uygulanacak. 1 yaşından sonra bebekler için özel üretilmiş diş fırçaları ve özel diş kremleri kullanılabilir.
Çocuğunuzun bırakmasını istediğiniz şeyi kötüleyebilirsiniz... YANLIŞ. Çocuklarla büyük insanmış gibi konuşun. "Bu emziği bırakman senin için iyi olacak!" gibi.
Tek çocuksa mümkün olduğu kadar sosyal yetiştirmeye gayret edin, arkadaşları olsun, yuvaya gönderin... DOĞRU. Ama ben tek çocuk yerine, imkanlar el veriyorsa, en az iki çocuk öneririm.
2 yaşından önce yuvaya gitmesi uygun değildir... DOĞRU. Oyun grubuna gidebilir. Ama full time yuva için erken. Gerçi Atalay Yörükoğlu Hocamız, "3 yaşına kadar en kötü bakıcı bile, en iyi yuvadan iyi" derdi. Ama şimdiki çocuklar farklı, tolore edebiliyorlar. Ben 2 yaşından sonra yuvaya gitmelerinde bir sakınca görmüyorum.
Çocuğunuzu doğada özgür bırakın, bağışıklık sistemi gelişsin, toprak yesin, çim ısırsın, mikroplarla tanışsın... YANLIŞ. Hele toprak yemesi, direkt olarak demir eksikliğiyle ilgili bir belirti olabilir. Çocuğa parazit geçebilir. Her ülkenin genetik yapısı farklıdır. Rusya’da çocukları buzun için koyarlar, bir şey olmaz, bizde yağmura çıkar zatürree olur.
Çocuğu kat kat giydirmek iyidir... YANLIŞ. Kışın 3 ince kat yeter. Yazın tek kat.
Bir aylık çocuğa muhallebi vermek faydalıdır... YANLIŞ. Kesinlikle yanlış. Ek gıdalara geçiş döneminde verilir, en erken 4. aydan sonra tolere edebilir.
"Akşamları pirinçli gıdalar ver, uyanmaz..." YANLIŞ.. 4. ayın bitiminden itibaren sütlü pirinçli mamalar verilebilir. Karbonhidrat miktarı yüksek olduğu ve daha tok tuttuğu için bebek rahat uyur. Ama bebek obezliğe yatkınsa, hiç verilmeyebilir.
"Şişmansa çocuğunuz, yürüteçten uzak dursun!"... DOĞRU. Kalça eklemlerine basınç gelebilir.
Kök hücre için kordon kanı mutlaka alınmalıdır... YANLIŞ.. Gerçi tartışmaya açık bir soru ama ben şahsen çok gerekli olduğunu zannetmiyorum.
2 yaşın altındaki çocuklara televizyon izlettirmenin faydası vardır... YANLIŞ. Kesinlikle seyretmemeliler. Çocukların dikkat süresi 0-3 yaş arasında yapılanıyor. Eğer televizyon seyrederlerse, dikkat süreleri yeteri kadar uzun olamıyor. Baby Einstein gibi filmler izlettirebilirsiniz. O da günde maksimum bir saat. O tür filmler çocukların IQ skorunu 5-6 puan yükseltebilir. Ama evde teke tek oyun oynarsanız da IQ skorları yükseliyor.
"Kaliteli zaman" diye bir şey vardır... DOĞRU. Ama çocuğunuza ayırdığınız bu kaliteli zaman, günde 1 saatse, o 1 saate sadık kalın. Değiştirmeyin, azaltmayın. Çünkü bunu yaptığınız takdirde, çocuk kendini ikinci plana itilmiş hissediyor. Size olan güveni de sarsılıyor.
5- 6 aydan sonra pekmez yararlıdır... DOĞRU. Kahvaltıya koymak gerekir. Kandaki hemoglobin oranını yükseltir. Ve demir düzeyini pozitif olarak etkiler.
"Emzik verme, dişleri yamuk olur..." YANLIŞ. Eskiden böyle denirdi ama şimdi 2 yaşına kadar emziğin diş ve çene yapısını bozmadığı biliniyor. Ama 2 yaşından sonra devam edilmemeli.
1 yaşından sonra flor takviyesi yapılmalıdır... DOĞRU. Ben 2 yaşına kadar düşük dozda (0.25 miligram) veriyorum. Sulardaki florun düşük olduğu bölgelerde bu takviye öneriliyor. Herhangi bir zararı yok.
