Erken Çocukluk Eğitiminin Etkileri
Öğrenme ve Eğitim Sürecine Etkisi
EÇE programlarının öğrenme ve eğitim sürecine etkilerinin ortaya konulması ve somut kanıtlar elde edilmesi için önemli araştırmalar yapılmıştır (Beller, 1983; Gordon ve Jester, 1980; Gray, Ramsey ve Klaus, 1982; Palmer, 1983).
Araştırmalar EÇE programlarının çocuğun bilişsel gelişimine ve okula hazır olmasına, daha çok sayıdaki çocuğun okulu tamamlamasına ve eğitimde başarılı olmasına etkili olduğuna dair kanıtlar sunmaktadır (Campbell & Ramsey, 1994; Guralnick, 1997; Barnett & Boocock, 1998; Reynolds, Chang, ve Temple, 1998).
Araştırmalar bu tür programların çocuğun belirli becerilerini geliştirdiğini, dolayısıyla çocuklarda okula daha iyi uyumu, devamlılığı getirdiğini ve sınıf tekrarını ve telafi programlarını sağladığı, okuldaki başarısının da etkili bir akademik yaşam ve ilerdeki yaşamda başarıyı getirdiği ortaya konulmuştur (Scweinhart, Barnes ve Weikart, 1993).
Diğer deneysel veriler Boylamsal Çalışmalar Konsorsiyumu’nun raporunda belirtilmektedir (Lazar ve Darlinton, 1982). Bu raporda 11 farklı EÇE programının etkileri gözden geçirilmektedir. Programların etkileri çocukların bilişsel gelişiminde özel eğitime daha az gereksinim duydukları, daha az sınıfta kaldıkları, daha başarılı sınav sonuçları elde ettikleri ve başarılı olmaya yönelik tutumlar elde ettikleri gibi uzun vadeli olumlu değişikliklerdir (Beller, 1974; Deutsch, Deutsch, Jordan ve Grallo, 1983; Gray ve Klaus, 1970; Karnes, Teska ve Hodgins, 1970). Yeni doğandan 30 aylığa kadar çocukları kapsayan bir programın 10 yıl süren izleme çalışmasında da benzer sonuçlar elde edilmiştir (Provence ve Naylor, 1983; Seitz, Rosenbaum ve Apfel, 1985).
Erken Çocukluk Gelişim Programlarının eğitim süreci ile ilgili etkilerine ilişkin benzer sonuçlar Latin Amerika ve Asya ülkelerinden de gelmektedir. Programa katılan çocukların okula kaydolma (Chaturverdi, Srivastava, Sing ve Prasad, 1987; Filp, Donosco, Cardemil, Dieguez, Torres ve Schiefebein,1983; Lal and Raj, 1986; Myers, 1988; Nimnicht ve Posada, 1986), okuldaki başarı (Chaturverdi ve diğerleri, 1987; Filp ve diğerleri, 1983; Feijo, 1984; Lal ve Raj, 1986; Nimnicht ve Posada, 1986; Richards, 1985;Wagner ve Spratt, 1987;) ve okul edimleri (Chaturverdi ve diğerleri, 1987; Filp ve diğerleri, 1983; Lal ve Raj, 1986; Richards,1985; Wagner ve Spratt, 1987) üstüne olumlu etkileri bu bulgular arasındadır.
Dokuz programın değerlendirme sonuçlarına göre (Early Training Project, Perry School Project, Child-Parent Center-CPC, Houston Parent-Child Development Center-PCDC, Syracuse Family Development Research Program-FDRP, Carolina Abecedarian Project and Carolina Approach to Responsive Education-CARE, Infant Health and Development Project-IHDP, Elmira Prenatal/Early Infancy Project-PEIP) programa katılan çocukların kısa vadede duygusal ve zihinsel gelişim, anne-baba çocuk ilişkisi, eğitim sürecinde daha iyi oldukları bulunmuştur (Karoly, Greenwood, Everingham, Hoube, Kilburn, Rydell, Sanders ve Chiesa, 1998).
Erişkin Yaşama Etkisi
Programların etki alanları kısa vadeli olduğu kadar uzun vadeyi de kapsamaktadır. Bu programlara katılanlarda işlenen suç oranında azalma görülmektedir. Ayrıca, etkilerin uzun vadede işgücüne katılım, daha yüksek maaş ve daha az sosyal güvenlik harcaması, çocuğun ekonomik anlamda kendine yeterliliğinin artması, çocuk tacizi, anne doğum sağlığı ve bağımlılık yaratan madde alışkanlıkları gibi sağlıkla ilgili göstergelerde iyiye yönelim olduğu ortaya konulmuştur (Karoly ve diğerleri, 1998).
Erişkin hayata etkilerine önemli bir kanıt, deneysel bulgular sağlayan okul öncesi Perry Projesinden gelmektedir (Schweinhart ve diğerleri, 1993; Schweinhart ve Montie, 2004). Bu boylamsal çalışma erken çocukluk eğitimi almış olanların daha çoğunun liseyi bitirdiği, daha çok para kazandıkları, daha az adli vaka ile karşılaştıkları ve daha çoğunun iş sahibi olduğu sonuçlarını ortaya koymaktadır. Ayrıca daha sağlıklı oldukları, dolayısıyla işlerine devam edebildikleri, daha az sayıdakiların madde bağımlılığı alışkanlığı olduğu, çocuklarına da aileleri ya da kurumlar yerine kendilerinin baktığı görülmüştür.
EÇE’de etkili olduğu bilinen tek bir müfredat yoktur. Çocukların gelişim düzeyine uygun, bireysel ihtiyaçlara cevap veren, çocuklara seçim hakkı tanıyan, kitap faaliyetlerinin yer aldığı, drama ağırlıklı oyunların oynandığı ve etkili öğretmen yönlendirmesi olan programlar daha başarılı olmaktadır (Reynolds, 1998). EÇE’de bilişsel ve dile dayanan uyarıların çocuğun bilişsel gelişimine etkisi olduğu gibi sosyal gelişimini ve motivasyonunu da etkilemektedir. Dolayısıyla bilişsel ağırlıklı programlar gelişimin diğer alanlarını da etkilemektedir.
Sosyal Gelişime Etkisi
Erken çocukluk programlarına katılım, çocukların sosyal kurallara ve normlara uyumunu artırmakta ve arkadaş ilişkilerini geliştirmektedir. Bu beceriler okula uyum ve sosyal ortamlarda başarılı olmanın araçlarıdır. Bu programlarla çocukların kurallara uyabilmeleri, başkaları ile çalışabilmeleri ve arkadaşları ile ilişkilerinde olası yıkıcı davranışları önleyici davranışlar elde etmeleri mümkün kılınmaktadır (Reynolds 2004).
Yukarıda belirtilen bulguya ters olarak 19 farklı programın meta analizini yapan Blok, Fukkink, Gebhart ve Leseman (2005), EÇE programlarının bilişsel alanda etkili olurken sosyo-duygusal alanda etkili olmadığını göstermektedir.
Aile ve Topluma Etkisi
Aileleri/anne-babaları çocukların eğitimlerinde aktif kılmanın onların çocuklarının çok yönlü gelişimlerini destekleyecek bilgi ve becerileri edinmesinde ve çocuğun evdeki öğrenme ortamının olumlu yönde değişmesinde etkili olduğu bulunmuştur (Reynolds, 1998). Ayrıca ailelerin programlarda katılımcı olması, EÇE programlarının sürekliliğinin sağlanmasına (Reynolds, Maurogenes, Bezruczko & Hagemann, 1996) ve çocukların okulda başarılı olmasına katkı yapmaktadır (Reynolds &Bezruczko, 1993; Campbell and Ramey, 1994). Aile katılımı programlarının anne-baba ve çocuk arasındaki iletişimi kuvvetlendirdiği ve okula uyuma da etkili olduğu bulunmuştur (Reynolds 1998).
Bu programların annenin çocuk yetiştirme tarzı ve iş olanakları üzerinde de özgün etkileri vardır (Berruta-Clement, Schweihart, Barnett, Epstein ve Weikart, 1986; Royce, Darlinton ve Murray, 1983; Upshur, 1990; Powell, 1999).
Yine bu programların devlet bütçesine kazandırdıkları önemli bir kalemi oluşturmaktadır. Bu etkenler vergi ödemelerinde artış ve sosyal sigorta kullanımının azalmasıdır.
Erken Çocukluk Eğitiminde Farklı Model ve Programların Etkisi
Bu tür programların etkisini incelerken bir başka bakış açısı da kurum temelli, ev temelli ve hem kurum hem ev temelli programların etkilerinin karşılaştırılmasıdır. Kurum temelli ve hem kurum hem ev temelli programların ev temelli programlardan daha etkili olduğu görülmektedir (Blok, Fukkink, Gebhart ve Leseman, 2003).
Programların uzunluğu, sürekliliği, yoğunluğu, çocukların program başlarkenki yaşı, ailelere sosyal ya da ekonomik destek verilip verilmediği gibi etmenlerin programın etkisi üstündeki rolü araştırıldığında çelişkili ve tutarsız sonuçlar elde edilmektedir. Bazı araştırmalar bu faktörlerin etkili olduğunu gösterirken (Barnett, 1995; Bryant ve Maxwell, 1997; McGuire ve Earls 1991) bazıları da bunların etkili olmadığını yansıtmaktadır (Blok ve diğerleri, 2005).
Erken Çocukluk Eğitiminin Etkileri için Türkiye Örnekleri
Türkiye’de EÇE’nin etkilerini gösteren çeşitli araştırmalar yapılmıştır. Bunlar içinde en ayrıntılı ve önemli bulguları Erken Destek Projesi’nin boylamsal araştırması ortaya koymaktadır (Kağıtçıbaşı, Sunar, Bekman & Cemalcılar, 2005). Erken Destek Projesi, İstanbul’da geliri ve eğitim düzeyi düşük ailelerden gelen çocuklara uygulanan farklı erken eğitim müdahale programlarının (kurum ve ev temelli erken çocukluk eğitimi) 22 sene süren etkisini incelemektedir. 1982-1986 yılları arasında gerçekleştirilmiş olan ilk araştırmanın birinci takip araştırması 1991 yılında yapılmıştır. 1991 yılında araştırmaya katılan çocuklar 13-14 yaşlarında ergenler idi. 2004 yılında yapılan ikinci takip araştırmasında ise katılanlar artık 24-26 yaşlarında genç yetişkinlerdir. Projede iki tür erken çocukluk eğitimi olarak kurum temelli ve ev temelli eğitim, olumlu müdahale şeklinde nitelendirilmiştir. İlk araştırmanın (1982-1986) sonuçları erken yaşta eğitimin her iki türünün (anne eğitimi ve eğitim amaçlı anaokulu ortamı) özellikle bilişsel sonuçlar üstünde istatistiksel açıdan anlamlı etkileri olduğunu ortaya koymuştur. Eğitim amaçlı ana okullarına (EAA) giden çocuklar, çoğu ölçüt bağlamında, hem gündüz bakımevlerine (BAKIM) giden, hem de eğitim veya bakım amaçlı hiçbir kuruma gitmeyip evde bakılan (EV) çocuklardan daha iyi performans göstermişlerdir. Aynı zamanda, anne eğitimi (AE) grubu, çoğu ölçüt bağlamında anne eğitimine katılmayan (AEK) gruptan daha üstün sonuçlar sergilemiştir. Hem EV hem de AEK grubu ölçütlerden hiç birinde daha iyi sonuçlar elde etmemiştir.
İlk takip araştırmasındaki (1991) bulgulara okula gitme süresi, okul başarısı ve akademik yönelim ile sosyal-duygusal gelişim ve sosyal uyum açılarından bakıldığında, çocukta anne eğitiminin sağladığı kazanımların eğitim amaçlı ana okulunun sağladığı kazanımlara kıyasla daha çok sürdüğü görülmektedir. Bu bulgu, anne eğitimi programının annenin kendisinde olumlu bir değişime neden olarak hem çocuğuyla olan ilişkisine, hem de evdeki genel havaya yansıması sonucu çocuğunun gelişimini desteklemeye yardımcı olduğu ile açıklanabilmektedir (Bekman, 1998 b, 2003; Kağıtçıbaşı, 1996, 1997; Kağıtçıbaşı, Sunar ve Bekman, 2001). Son takip araştırmasının (2005) sonuçları bize erken çocukluk döneminde sağlanan desteğin, bireyin dil becerileri, öğrenim görülen yıl sayısı, çalışma hayatına atılma yaşı, mesleki statü, bilgisayar ve kredi kartı gibi araçlar vasıtasıyla çağdaş yaşama ayak uydurması üzerinde olumlu etkileri olduğunu göstermektedir. Eğitim kaliteli olduğu takdirde, hem ev temelli hem de kurum temelli müdahale programları istenilen etkileri yaratabilmektedir. Araştırmanın belki de en önemli bulgusu, erken desteğin erişkinlik dönemine kadar uzanan etkiler sağlayabiliyor olması ve eğitim amaçlı ana okulunun kazanımlarının uzun vadede anne eğitiminin kazanımlarından daha uzun soluklu olduğudur.
Türkiye’de diğer bir kanıt Anne-Çocuk Eğitim Programı’nın ülke genelinde uygulanması sırasında programın etkilerini inceleyen diğer bir araştırmadan gelmektedir (Bekman,1998a). Bu araştırmanın sonuçları, evde destek programının (Anne-Çocuk Eğitim Programı) yalnızca çocuk üzerindeki olumlu etkilerini değil aynı zamanda annenin, çocuğun gelişimindeki rolü ve çocuğun gelişimine katkısı üstündeki etkilerini de açıkça belirtmektedir. Araştırma sonuçları Anne-Çocuk Eğitim Programının bitiminden hemen sonra ve çocuklar birinci sınıfın sonuna geldiklerinde toplanmıştır. Program sonrası elde edilen sonuçlar, programın çocuğun zihinsel kapasitesini geliştirmedeki başarısını göstermiştir. Bu gelişme, anneleri programa katılan çocukların okul öncesi sözel ve sayısal becerilerinin daha başarılı olmasına yansımaktadır. Okul öncesi sözel ve sayısal beceriler ölçeği okumayı, yazmayı ve matematiksel işlemler yapmayı öğrenmede gereken becerilerin edinilme düzeyini ölçmeyi amaçladığından, bu ölçekteki daha iyi bir sonuç çocukların bu becerilerinin daha fazla olduğunu göstermektedir. Sonuçlar programın anne-çocuk ilişkisi üzerindeki etkisini de açıkça göstermektedir.
Anne-Çocuk Eğitim Programı’nın çocuğun okul öncesi sözel ve sayısal becerileri üzerindeki olumlu etkisi bu çocukların okula hazır olduğunu göstermektedir. Çocukların okula hazır olması, temel eğitimlerinin ilk yılının sonunda çocukların zihinsel kapasiteleri ve okul başarılarına ilişkin elde edilen sonuçlarla tamamen belgelenmiştir. Çocukların ilkokul birinci sınıfta yapılan değerlendirmelerinde, anneleri programda olan çocukların okul öncesi sözel ve sayısal becerilerinin daha başarılı olduğu görülmüştür (Bekman, 1998a).
Kurum temelli bir program olan Güneydoğu Anadolu Yaz Okulu’nun değerlendirme sonuçları ise (Bekman, Aksu-Koç& Taylan 2003) bir başka araştırmada irdelenmiştir. On haftalık bu ana sınıfı programına çocuklar haftanın beş günü yarım gün devam etmişlerdir. Programın amacı çocukların zihinsel, sosyal, duygusal ve dil gelişimine destek olmaktır. Değerlendirme araştırmasının sonuçları, programın çocukların bilişsel ve dil becerileri üstünde etkili olduğunu göstermiştir. Bilişsel alanda hedeflenen beceriler, sözel ve sayısal becerilerdir. Eğitim programı bu becerilerin gelişimine katkıda bulunmuş ve çocukları, programa katılmamış olduklarında ulaşabilecekleri düzeyin ötesine taşımıştır. Program bir yandan da çocukların dil becerileri üstünde etkili olmuş, hem dilbilgisi becerileri hem de hikaye anlama düzeylerine katkıda bulunmuştur.
ALINTI
