Primi Hazine ödeyince özürlüye iş kapısı açıldı
Kanuna göre 50 işçiden fazla çalıştıran işyerlerinde yüzde 3 özürlü istihdam edilmesi mecburi. Ancak işletmeler uzun yıllar bu şartı yerine getirmemek için çeşitli yollara başvuruyordu. Özürlülerin primlerinin 2008'in Haziran ayından itibaren Hazine tarafından karşılanmaya başlamasıyla, engelli istihdamında büyük artış gözlendi.
Bir yıllık süreçte her ay özürlü istihdamı önceki yıla kıyasla yüzde 30 ile yüzde 200 arasında artış gösterdi. Örneğin önceki ay 2 bin 602 özürlü işe yerleşti. Geçen yıl haziranda ise bin 671 kişi işe yerleştirilmişti. Buna göre özürlü istihdamı yüzde 55 artış gösterdi. 2003 yılından geçen haziran ayına kadar 129 bin 41 özürlü işe yerleştirildi. Bunların çok büyük bölümü özel sektörde iş sahibi oldu.
Türkiye İş Kurumu'nun verileri, primlerin Hazine tarafından karşılanmasının özürlü istihdamına adeta doping etkisi yaptığını ortaya koydu. SSK primlerinin Hazine tarafından karşılandığı ilk ay olan 2008 Haziran'da özürlü istihdamı yüzde 30 arttı. Sonraki aylarda da sürekli olarak artış gösteren grafik Aralık 2008'de yüzde 206'ya ulaştı. Bu artış Ocak 2009'da yüzde 30, Şubat'ta yüzde 112 oldu. Veriler, daha önce ceza yoluyla sağlanmaya çalışılan özürlü istihdamında teşviki öne çıkaran politika değişikliğinin sonuç verdiğini gösteriyor. Halen iş aramak amacıyla Türkiye İş Kurumu'na kayıtlı özürlü sayısı 113 bin 25. İşverenler ise 21 bin 585 kişilik kontenjan için çalıştıracak özürlü arıyor. İstihdam paketiyle özürlü çalıştıran işverene prim teşviki sağlanırken, eski hükümlü ve terör mağduru çalıştırma mecburiyeti özel sektör için kaldırıldı. Bu durum, eski hükümlü ve terör mağduru istihdamında düşüş yaşandığını gösteriyor. Örneğin haziran ayında 20 eski hükümlü işe alınırken, hiçbir terör mağduru istihdam edilmedi. Geçen yılın aynı döneminde ise 187 eski hükümlü ile 11 terör mağduru işe alınmıştı.
Teşvik ve kanuni mecburiyete rağmen işverenler yüzde 3 özürlü çalıştırma şartını tam olarak yerine getirmiyor. Bunda işverenlerin özürlü çalıştırmak istememesi kadar, aranan şartlarda özürlü bulunamaması ve iş beğenmeme gibi unsurlar da etkili oluyor. Özürlü çalıştırmayan kamu ve özel işyerlerine para cezası uygulanıyor. Buna göre son 6 yılda engelli çalıştırma yükümlülüğünü yerine getirmeyen işverenlere 73 milyon 859 bin lira idari para cezası verildi. Bu cezalar, ayrı bir hesapta tutularak özürlülerin mesleki eğitimi için harcanıyor.
KAMUDA 41 BİN KADRO BOŞ
Devlet, özel sektöre yüzde 3 özürlü çalıştırma şartı koyarken buna kendisi uymuyor. Halen kamu kurumlarındaki 51 bin engelli kontenjanından 41 bini boş. Devlette 10 bin 300 engelli memur istihdam ediliyor. Bunların bin 882'si kadın, 8 bin 418'i erkek. Özürlü memurların 390'ı işitme, 89'u konuşma, 309'u işitme ve konuşma, 382'si zihinsel, 5 bin 228'i ortopedik, 2 bin 303'ü görme ve bin 599'u ise çeşitli özürlülerden oluşuyor. Özürlü memurların 3 bin 174'ü ilköğretim, 4 bin 468'i ortaöğretim, bin 208'i ön lisans, bin 343'ü lisans ve 107'si ise yüksek lisans mezunu. Memurların yüzde 3'ünün engelli olması kamu için de şart. ZAMAN
