Jean Piaget ve Bilişsel Gelişim Kuramı
Piaget ve Bilişsel Gelişim
Öğr.Gör.Dr.Diğdem SİYEZ
- Piaget “Düşünme nasıl gerçekleşiyor ?” sorusuna yanıt ararken bütün çocukların aynı basamaklardan geçerek dünyayı keşfettiklerini, benzer hataları yaptıklarını ve sorunlara benzer çözümler bulduklarını belirmektedir.
- ÖRNEK: 3-4 yaşlarındaki çocuklar eşit miktarda su bulunan iki bardaktaki sudan birinin daha ince uzun bir bardağa aktarıldığında, ince uzun su bardağında daha çok su bulunduğunu belirtirler. 7 yaşındaki bir çocuk ise su miktarının değişmediğini belirtebilir.
Piaget
- Piaget özellikle çocukların yaptıkları yanlışlarla ilgilenmiş ve bu yanlışların tesadüfi olmadığını dşünmüştür.
- Sistematik bir yapı içersinde çocukların yanlışlarının kaynaklarını araştırmıştır.
- Düşüncenin gelişimi ile birlikte dil gelişimi alanında da çalışmıştır.
Piaget’in Bilişsel Gelişim İle İlgili Temel Kavramları
- Şema Özümleme
- Uyum sağlama
- Dengeleme Düzenleme
Piaget ve Bilişsel Gelişim
- ŞEMA: Bireyin etrafında algıladığı bir obje, durum veya problemi temsil eden zihinsel yapı ve düşünme örüntüsüdür ve bilişsel bir süreçtir.
- Örnek: Bir topu alırken , alma şemanızı kullanırsınız. Topu birisine atarken ise bakma şemanızı ve atma şemanızı kullanırsınız.
Şema kavramı:
- Piaget’e göre bütün bebekler yaşama, görme, tat alma, dokunma, işitme, yakalama gibi duyusal motor şemalarla başlar.
- Zihinsel şemaların büyük çoğunluğu çocukluk ve ergenlik yıllarında oluşturulmaktadır.
- Oluşturduğumu şemalar mantıklı düşünmemie ve sembolleri kullanmamıza olanak sağlar.
Uyum Sağlama
- Özümleme: bireyin, yeni bir bilgiyi varolan şemalarını kullanarak algılaması
- ÖRNEK: çocuk oyuncağını eline alırken yakalama şemasını kullanması durumu özümlediğini göstermektedir.
- Düzenleme: Bireyin yeni bir bilgiyi var olan şemaları ile açıklayamadığı durumlarda yeni bilgilere dayanarak yeni bir şema oluşturması. Düzenlemeye bağlı olarak becerilerimiz gelişir ve düşünme yapısını yeniden organize ederiz
- ÖRNEK: Çocuk ilk defa kare şeklindeki bir objeyi eline almak için elininin pozisyonunu yuvarlak bir nesneyi yakaladığından daha farklı tutması gerekecektir. Bu durumla ilgili yeni bir şema oluşturduktan (düzenleme yaptıktan ) sonra tekrara benzer bir nesne ile karşılaştığında rahatlıkla bu nesneyi eline alabilecektir.
Dengeleme
- Özümleme ve düzenleme arasında bir denge kurulması ve dış dünyaya uyum sağlama sürecidir.
- ÖRNEK: bebeğin eline aldığı her nesneyi ağzına götürdüğünü düşünecek olursak Piaget’e göre bebeğin objeleri ağzına götürerek özümlediğini söyleyebiliriz. Her bir nesneyi ağzına götürdüğünde bebek “bu nesne ağza götürülebilir” ya da “bu nesne ağza götürülemez” diye şemalar oluşturmaktadır. Böylelikle de bir süre sonra gerçek dünyaya daha uyumlu hale gelir.
Piaget ve Bilişsel Gelişim Evreleri
- Piaget mantıklı düşünmenin dört basamağı içerdiğini belirtmektedir.
- Duyusal-motor evre (0-2 Yaş)
- İşlem öncesi dönem (2-7 yaş)
- Somut işlemler dönemi (7-11/12 yaş)
- Soyut işlemler dönemi (11/12 yaş ve üzeri)
Duyusal-motor evre (0-2 Yaş)
- Bu evre 6 basamaktan meydana gelmektedir.
Refleksif Dönem
- 0-2 ay Yakalama ve emme gibi basit (ilkel) refleksleri içeren dönem
Birincil Döngüsel Tepkiler (2-4 ay)
- Eğer çocuk yaptığı davranışın sonucundan haz alıyorsa parmaklarını açma ya da kapama gibi bazı refleks hareketlerini düzenli olarak yapmaya başlar
İkincil döngüsel tepkiler (4-8 ay)
Çocuk başlangıçta rastlantısal olarak yaptığı bir eylemin sonucundan zevk alırsa bu davranışını tekrarlamaya başlar. Yatağının üzerinde asılı duran oyuncağa değdiğinde ses çıkardığını fark etmesi gibi
İkincil tepkilerin kooridnasyonu (8-12 ay)
Çocuklar amaçlı davranışlarda bulunmaya başlarlar. İlgisini çeken bir oyuncağa ilerlemesi gibi.
Üçüncül döngüsel tepkiler (12-18 ay)
- Herhangi bir durumla ilgili olarak bildikleri bir davranış örüntüsü yerine yeni davranışlar denerler. Örnek: ouuncağa uzanıp almak yerine oyuncağın altındaki yastığı kendisine doğru çekerek oyuncağa ulaşması
Mantıksal çözümler bulma (18-24 ay)
- Çocuklar herhangi bir eylemde bulunmadan önce düşünmeye başlarlar. Böylelikle eylemleri ve sonuçlarını içselleştirirler.
Duyusal-motor evre (0-2 Yaş)
- Bebek duyuları ve motor becerileri ile içinde bulunduğu dünyayı anlamaya çalışır.
- Basit sembolleri kullanmaya başlarlar.
- Çocuğun içinde bulunduğu dünya ile ilgili bilgileri oldukça sınırlıdır ancak motor hareketleri ile etrafı hakkında bilgi edinir.
- Yaklaşık 7 aylık olduklarında nesnenin kalıcılığını kazırlar. Bu kazanım özellikle hafıza (bellek) gelişimini gösterdiği için oldukça önemlidir.
İşlem öncesi dönem (2-6 yaş)
- Çocuklar 2 yaşlarına geldiklerinde düşünmek ve iletişim kurmak için sembolleri kullanmaya başlarlar.
- Dil becerileri gelişir.
- Olayları benmerkezci bir bakış açısıyla değerlendirirler.
- Objeleri sınıflandırabilir.
- Sembolik oyunlar çocuğun günlük yaşamında önemli bir yer kaplar
İşlem öncesi dönem (2-6 yaş)
- Çocuk bu dönemde büyüsel ve doğaüstü düşüncelere sahiptir (Noel baba’nın gerçek olduğuna inanma). Bı düşünce biçimi özellikle doğa üstü varlıklara inanan ebeveynlerin çocuklarında daha fazla görülmektedir.
- Çocuk birbirleriyle her zaman ilişkili olmayan durumlar arasında bağ kurmaya çalışır. Örnek: annesi hastanede doğum yapan bir çocuk annesi eve bebekle geldiği için annesinin hastaneye her gidişinde eve bir bebekle döneceğini bekleyebilir.
İşlem öncesi dönem (2-6 yaş)
- Animizm: Çocuk cansız nesnelere de canlılara özgü nitelikler yükler.
- Örnek: deniz kıyısından çakıltaşı toplayan bir çocuk sadece bir taş almak yerine birden fazla taş toplayabilir. Bunun nedeni sorulduğunda çocuk “canları sıkılmasın” diye cevap verebilir.
Somut işlemler dönemi
- Benmerkezcilikten uzaklaşır.
- Nesneleri birden çok boyuta göre (renk, şekil gibi) gruplandırabilir.
- Nesnenin korunumunu kazanırlar.Çocuklar işlem öncesi dönemde bu beceriye sahip değilken somut işlemler döneminde sayı, madde,uzunluk, alan, ağırlık ve hacim korunumunu kazanırlar.
Soyut işlemler dönemi
- Hipotezler kurabilir
- Düşüncelerini organize edebilir.
Piaget’in kuramının eğitime yansımalar
- Çocuk aktif olmalıdır
- İçsel motivasyon çok önemlidir
- Eğitimin en önemli amacı yaratıcı düşünme ve eleştirel düşünme becerisinin kazandırılmasıdır.
Piaget’e eleştiriler
- Dönem arasındaki yaş geçişleri değişkenlik göstermektedir.
- Gelişim için dengeleme gerekli değildir
- Biyolojiye çok fazla vurgu yapmışır
- Uyguladığı klinik yöntemler tartışmalıdır
KAYNAKLAR
- https://chiron.valdosta.edu/whuitt/c...ys/piaget.html
- https://condor.admin.ccny.cuny.edu/~...n/Piaget.ppt#2
- Yazgan-İnanç, B., Bilgin, M., Kılıç-Atıcı., M (2005). Gelişim Psikolojisi Çocuk ve Ergen Gelişimi. Nobel Kitabevi, Adana.
- Bee, H., Boyd, D. (2003). Life span Development. Third Edititon. Allyn and Bacon USA.
