Salâh Birsel Kimdir?

Salâh Birsel Kimdir?

Hayatı:

Edebiyat tarihimizin kalemi en güçlü yazarları arasında sayılan Salâh Birsel, 1919 yılında Balıkesir- Bandırma’da dünyaya gelmiştir. Usta yazar, asıl adının Selahattin Birsel olduğunu zikretmiştir. Saint Joseph Fransız Okulu ve İzmir Erkek Lisesi’nde ortaöğretimini tamamlayan Salâh Birsel, daha sonra İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde yükseköğrenim sürecine başlar. Burada iki yıl eğitim alan Birsel, daha sonra Felsefe Bölümü’ne geçer ve burada yükseköğrenimini tamamlayarak 1948 yılında üniversiteden mezun olur.

Bir taraftan üniversite okuyan usta yazar, bir yanda bir ortaokulda Fransızca Öğretmenliği görevini yapmaktaydı. Fakülteyi bitirdikten sonra bir yıl kadar öğretmenliğe devam eden Salâh Birsel, daha sonra 3 yıl boyunca iş müfettişliği yapmıştır. Yükseköğrenimini tamamlayan Birsel, yazar Burhan Arpad ve Süper Baba adlı TV Dizisi ile hafızalarda yer eden İhsan Devrim’in ortaklığı ile ABC Kitapevi’ni kurar. Ancak söz konusu yayın evi karşıt görüşlü çeşitli siyasi erkler tarafından yıkılmıştır. 1956 yılında ise usta yazar ve şair, Edebiyat Fakültesi’nde Kütüphane Müdürlüğü görevini icra etmiştir. Takriben 4 yıl kütüphane müdürlüğü yapan Birsel, 1960 ile 1973 yılları arasında TDK Yayın Kolu Başkanlığı yapmıştır. Bu şekilde muhtelif işlerde görevlerde bulunan Salâh Birsel, Ankara Üniversitesi Basım Evi Müdürü görevini idame ettirirken emekli olmuştur. Yazım yaşamına şiir ile başlayan Birsel, daha sonra denemeleri ile edebiyat dünyasında mükemmel bir üslup yaratmıştır. Birçok şiir, deneme ve günlük kaleme alan Salâh Birsel, 10 Mart 1999 tarihinde İstanbul’da yaşama veda etmiştir.

Edebi Yaşamı:

Deneme ve günlük türü ile neredeyse özdeşleşen Salâh Birsel, esasen edebiyat hayatına şiir ile başlamıştır. Şiir kalemi de oldukça güçlü olan Birsel, ilk olarak şiirlerini 1937 yılında Gündüz adlı bir dergide yayımlamıştır. 1942 yılında İnkılâpçı Gençlik dergisinde yazılarını yayımlayan Birsel, bu yıllarda yayımladığı “Bulut Geçti” şiirinden dolayı mahkemeye verilmiştir. Söz konusu şiirde aile kavramının hicvedildiği iddiası bulunmaktaydı ancak mahkemeler neticesinde Salâh Birsel’e beraat kararı verilmiştir. Daha birçok dergide şiirlerini yayımlayan Birsel, şiire farklı bir soluk getirmiştir. Onun şiirinde zarif bir yergi dikkat çekmektedir. İlk bakışta, 1. Yeniciler(Garipçiler) ile ortak bir özellik gibi görünse de Salâh Birsel, Garip hareketi ile ilerlememiştir. Kendine özgü bir şiir evreni yaratmıştır. Yarattığı bu evrende kaleme aldığı şiirlerde Birsel, nükteli söyleyişleri, ince bir yergi, yalın bir üslup ile daha çok modern bir halk şiiri yaratmıştır. Şiirde müthiş bir zekâ hali kullanan Salâh Birsel, zamanla nesre yönelmiştir. 1970’li yıllarla birlikte düzyazı ile ilgilenen usta yazar, burada da özgünlüğünü kanıtlamıştır. Yazdığı denemelerde farklı söyleyiş tarzları, ince ince dile getirdiği yergileri, birbirinden keyifli denemeleri ile adeta deneme türüne farklı bir kumaş giydirmiştir.

Usta yazarın deneme konusundaki başarısı, aynı zamanda birçok ödül tarafından tescillenmiştir. Salâh Birsel, “Keçi Çobanı, Kuzu Çobanı” denemesi ile 1970 TRT Deneme Sanat Ödülü’nü ve “Şiir ve Cinayet” adlı denemelerden oluşan kitabı ile 1976 Türk Dil Kurumu Deneme Ödülü’nü kazanmıştır. Denemelerinde mizahı elinden düşürmeyen usta yazar, yazdığı günlük/güncelerle de kalemindeki tılsımı edebiyat dünyasına göstermiştir. Salâh Birsel, 1986 yılında “Yaşlılığın Günlüğü” adlı güncesi ile Sedat Simavi Edebiyat Ödülü’nü kazanmıştır. 1986 yılında verilen bu ödül aynı zamanda ülkemizde günce türünde bir esere verilen ilk ödül özelliğini de taşımaktadır. Nesir konusunda usta bir yazın yaşamı olan Birsel’in oldukça önemli inceleme yazıları ve dilimize aktardığı çeviri eserleri de bulunmaktadır.

Bazı Eserleri:

Şiirleri:

• Haydar Haydar

• Ases

• Sevdim Seni Ey İnsan

• Çarleston

• Dünya İşleri

• Rumba da Rumba

• Hacivat’ın Karısı

• Baş ve Ayak

• Kikirikname

• Nardenk

• Köçekler

• Yalelli

Günce/Günlükler:

• Yaşlılık Günlüğü

• Nezleli Karga

• Günce

• Aynalar Günlüğü

• Yanlış Parmak

• Hacivat Günlüğü

• Papağanname

• Bay Sessizlik

• Kuşları Örtünmek

• Yalnızlığın Fırınlanmış Kokusu

Denemeleri:

*Usta yazar, “Salâh Bey Tarihi” adı üst başlığı ile birçok deneme kitabı yayınlamıştır.

Bunlar;

• Ah Beyoğlu Vah Beyoğlu

• İstanbul’u Paris

• Kahveler Kitabı

• Boğaziçi Şıngır Mıngır

• Sergüzeşt-i Nano Bey ve Elmas Boğaziçi

-Salâh Birsel’in “1001 Gece Denemeleri” üst başlığı ile yayımladığı deneme kitapları ile şunlardır;

• Amerikalı Tolstoy

• Paf ve Puf

• Kediler

• Hafiyeler Önde Gider

• Yapıştırma Bıyık

• Halley Kimi Kurtarır

• Kurtarılmış Felsefe Bahçesi

• Şişedeki Zenci

İncelemeleri:

• Fransız Resminde İzlenimcilik

• Seyirci Sahneye Çıkıyor

• Şiirin İlkeleri

• Sen Beni Sev

• Rüştü Onur

Salâh Birsel’in Kaleminden

Salâh Birsel’in 1001 Gece Denemeleri başlığı altında kaleme aldığı kitaplarından biri olan “Şiir ve Cinayet”ten alınan aşağıdaki bölümde onun kalemindeki ince yerginin ve dikkat çeken deyimlerinin karakteristik bir örneği bulunmaktadır.

“Fransız yazarı Gide günlüğünde Watteville adındaki bir bayanın gerçek ozanların ayak yoluna gitmediğine inandığını yazar. Ozanlara tanrısal bir varlık gözü ile bakmanın bir sonucudur bu. Ama azdır ozanlara, sanatçılara, saygı gösterenler, onların el üstünde tutmak isteyenler. Çokları sanatçıyı alaşağı etmek, onların yüzüne kara çalmak için birbirleriyle yarış ederler.” (Birsel Salâh, Şiir ve Cinayet, Nisan Yayınları, 3. Basım, 1993, Ekim, Sayfa 46)

Yazar: Canan Yıldırım