Kıbrıslı Âşık Kenzî Kimdir?

Kıbrıslı Âşık Kenzî Kimdir?

Kıbrıslı Âşık Kenzî, Kıbrıs’ın Lefkoşa şehrinde 1796 yılında doğmuş olup, Edirne’de 1839 yılında vefat etmiştir. Kenzî, günümüze kadar ulaşmış olan başlıca halk şairlerindendir. Saz şairliği yaptığı sürece Anadolu’nun; birçok şehrini gezme imkanı bulan Kıbrıslı Âşık Kenzî ayrıca; İstanbul, Edirne, Atina, Antalya ve Üsküp şehirlerini de gezmiştir. Edirne şehrinde evlenip, hayatını burada sonlandırmıştır.

Kıbrıslı Âşık Kenzî’nin Hayatı

Kıbrıslı Âşık Kenzî, hayatını saz şairliği ile kazanmıştır. Daha 10 – 12 yaşlarında iken Anadolu’ya göç ederek Bektaşi tekkelerinde yetişmiştir. Yaşadığı dönemin önemli meydan şairlerinden olan Kenzî, 45 yıl gibi kısa bir ömür sürmesine karşın gerisinde bir divan oluşturacak kadar şiir bırakmıştır. Şiirlerini 3 kitaba sığdırıp yayınlamıştır. Ahmet Badi Efendi (1839 – 1905), Kenzî’nin bir divanı olmadığını belirtmiştir.

Günümüzde, Kıbrıslı Âşık Kenzî’ye dair en güvenilir bilgiler, Kıbrıslı bir araştırmacı olan Harid Fedai’nin ”Kıbrıslı Âşık Kenzî Divanı” isimli eserinden alınabilir.

Gençlik yıllarında Mağrip’te askerlik yaptığı sırada, 1817 yılında doğduğu yer olan Kıbrıs’a gelmiş olup; Mağrip’te gördüklerini ve dönüş yolunda gemide uğradığı fırtınayı ”Macera-yı Sergüzeşt” adlı destanında anlatmıştır. Bu destanın son dörtlüğünde dönemin Mısır Valisi olan Mehmet Ali paşa’ya övgüler yağdırmaktadır.

1825 – 26 yıllarında Türk – Yunan Savaşlarına katılmış olup izlenimlerini 3 destanda dile getirmiştir. Kıbrıs’a ikinci gelişi ise; Ada’da Gavur İmam isyanının çıktığı günlere rastlamaktadır (1833). Destan-ı Kıbrıs eseri bu olaydan doğmaktadır.

Kıbrıslı Âşık Kenzî’nin Edebi Kişiliği

Kıbrıslı Âşık Kenzî, destanlarında geleneksel bir anlatımla, vermek istediği mesajı işlemektedir. Destanları, konu bakımından sınırsızdır. Herhangi bir sebeple destan yazmaya değer bulduğu konuları destanlaştırmıştır. Kıbrıslı Âşık Kenzî destanlarını, hikaye etme temeline dayalı olarak anlatmıştır. Toplumda görmek yada uyandırmak istediği duygu ve düşüncelere uygun olarak anlatım biçimini şekillendirmiştir. İşlediği konuya göre, çeşitli anlatım biçimlerini seçerek eserlerini oluşturmuştur.

Birçok konuda destan yazması sebebiyle, geniş bir perspektife sahip olduğunu göstermiştir. Özellikle toplumsal konulara duyarlı olan bir aşıktır. Toplumsal olayları ele alırken, arka planda insan ilişkilerine yer vermektedir.

Kıbrıslı Âşık Kenzî’nin yazmış olduğu savaş destanlarında, tarih kitaplarının bile yazmadığı bazı gerçekler yer almaktadır. Bu destanlarda, olayları anlatırken ayrıntılara da yer vermiştir. Taşlama niteliğindeki destanlarında ise; bazı toplumsal sorunlara dikkat çekip, sorunların iç yüzüne değinmektedir. Destanlarının çoğunda; zamanın insanının bozulduğuna, eski törelerin kaybolup gittiğinden yakınmaktadır. Oluşmakta olan düzenden bir nevi şikayetçi olmuştur.

Kıbrıslı Âşık Kenzî’nin Eserleri:

Dâsitân-ı Atina (1)
Dâsitân-ı Atina (2)
Dâsıtân “Nazm-ı Evsâf-ı Baltepe”
Medh-i Der Rasim Paşa
Dâsitân-ı Sül
Dâsîtan -ı Meselong
Dâsıtan-ı Âsâkir-i Mansure
Dâsitân “ Nazm-ı Der Zemm-i Halk-ı Pizeren Medh-i Hânedân-ı El Gâzi Recep Paşa”
Dâsitân-ı Kıbrıs
Dâsıtân-ı Sergüzeşt

Yazar: Ensar Türkoğlu