Nitel Kitap Analizi Örneği (Yağmur Damlaları)
Kitabın adı; Yağmur Damlaları
Kitabı hazırlayan; Rabia YILDIRIM
Kitabı resimleyen; Zekiye AKALIN
Kitabın yayın evi; Muştu Yayınları
I
Seçilen konu; Yağmur yağışının çocuklara anlatılmasını içeren bir konusu var. Kitapta yağmurun yağışı ve görevleri ile ilgili bilgiler dini bilgiler ve inanışlar yardımı ile çocuklara aktarılmaya çalışılmış.
Resimler; Yağmur tanelerine paraşüt takan insan görüntüsü verilerek canlandırılmaya çalışılmış. Bunun yanı sıra her sayfada resmin farklı yerlerine düşünce balonları çizilerek yazılar yazılmış ve resimlerin bir bölümünün görüntüsü engellenmiş. Kitaptaki hayvan resimleri ise gerçeğe uygun nitelikte çizilmiş. Resimler genel olarak çocukların seviyesine uygun ve ilgi çekici şekilde resmedilmiş.
Yazı ve şekil büyüklüğü; Yazıların puntosu biraz küçük iken resimlerin büyüklüğü son derece iyi ve gerçeğe yakın.
Sayfa sayısı; Kitap 16 sayfadan oluşuyor ve bu sayfa sayısı okulöncesi çocuğuna uygun. Gereksiz uzatmalar yapılarak sayfa sayısını çoğaltmak yerine sayfa sayısını yeterli sayıda tutmuşlar.
Renkler; Renklerin hepsi orijinaline uygun nitelikte ve canlı idi. Gerekli yerlerde gölgelendirmeler yapılarak (Örn. 8. ve 9. sayfada ki dağ görüntüsü) resimlerin daha anlaşılır hale gelmesi sağlanmış. Bunun yanı sıra doğa resimlerinde renklerin her tonu kullanılarak (Örn. 14. ve 15. sayfada ki doğa resmi) gerçekçi bir görüntü elde edilmiş.
Resim ve yazı eşleşmesi; 3. sayfada resim ve yazılar tutarlı iken 4.ve 5. sayfadaki resimler tutarlı değildi. Yağmur damlalarının toprağa, ağaçların, çiçeklerin, denizlerin, hayvanların ve insanların üzerine düştüğü söylenirken resimde sadece gökyüzündeki yağmur taneleri bulunuyordu. Bunun yanı sıra 6. ve 7. sayfalarda son bir yağmur tanesinden bahsedilirken resimde birden fazla yağmur tanesi bulunmakta. 8. ve 9. sayfalarda ise ağaçların altında duran bir papatyadan bahsedilirken resimdeki papatya 2 dağın arasında kalmış bir şekilde resmedilmiş. 10. ve 11. sayfalarda ise beyaz bir papatyadan bahsedilirken papatyanın rengi doğru bir şekilde verilmiş ama bunun yanı sıra yapraklarının parlaklığından bahsedilmesine rağmen yapraklarında sıradan bir görüntü var. 12. ve 13. sayfalarda ise resim ve yazılar tutarlı idi. 14. ve 15. sayfalarda da hayvanlardan bahsedilirken hayvan resimleri bulunuyordu ve yazılara uygun bir şekilde resmedilmişti. Son sayfada ise dua eden çocuklardan bahsedilirken resimlerde el ele tutuşan çocuklar vardı. Ağırlıklı olarak resimler ile yazılanlar arasında tutarsızlık vardı.
Sayfa ve resim kalitesi; Kitabın sayfaları kuşe kâğıda basılmış ve kaliteli idi. Sıradan bir kâğıt yerine kuşe kâğıda basılmış parlak kâğıtlar çocukların daha çok ilgisini çekiyor. Bunun yanı sıra resimlerde bazı yerlerde yazılar ile tutarsız olsa bile kaliteli idi.
Boyutu; Çocuk kitaplarının en uygun büyüklüğü 2 kucak büyüklüğü iken yağmur damlaları adlı kitabın büyüklüğü bu standarda uygun değil.
İçeriği ve kullanılan dilin anaokulu çocuklarına uygunluğu; Kitapta kullanılan dil kesinlikle anaokulu çocuğuna uygun değil. Çünkü kitapta yağmurun yağışı anlatılırken din ile bilim birbirine karıştırılarak bir arada verilmeye çalışılmış. Din ile bilim kesinlikle birbirine karıştırılmadan verilmeli, bu şekilde verildiği takdirde bu, çocuklarda kavram kargaşasına neden olur. Bilim dünyaya ait bir kavram iken din diğer dünyaya ilişkin bambaşka bir kavramdır. Fen bilgisi sorgulamak ve anlamaya çalışmak demektir, anlamak her şeydir ve bu bilgiler birbirine karıştırılarak çocuklara verildiği takdirde çocukların kafasını karıştıracak ve anlam kargaşasına neden olacaktır. Bu tarz bir kitap okunarak çocukların kafasını karıştırmak yerine bu çeşit kitapları okumamak çok daha doğru olacaktır. Çünkü yanlış bir şey öğrenen ya da kafası karışmış bireylere doğruyu öğretmek çok güçtür.
Kitabı okumadan önceki beklentilerim; Okulöncesi dönem çocuğuna verilmesi en zor kavramlardan biri Allah ve dini kavramlardır. Bu kavram ve bilgilerin anaokulunda bu şekilde verilmesine karşıyım. Çocuklara kitabı okumadan önce çok tereddüt ettim, gelecek olan sorulara yanlış cevaplar vererek çocukların kafasını karıştırmaktan çok korktum. Çünkü çocuklardan ilginç sorular geleceğinden emindim.
II
Öncelikle çocuklarla birlikte yağmurun yağışı ile ilgili kısa bir sohbet ettik. Bu konu ile ilgili ne bildiklerini öğrenmek istedim. Çocukların hepsi yağmurun yağışını bilimsel olarak açıkladı, hiçbiri bu konunun dini boyutuna değinmedi. Daha sonra çocuklara kitabın resimlerini göstererek yorumlamalarını, resimlerde gördüklerini anlatmalarını istedim. Çocuklar resimleri yorumlarken de bilimsel açıklamalar yaptılar hiçbirinin ağzından dini bir yorum çıkmadı. Resimleri göstermem ve çocukların yorumlamaları sona erdiğinde ise hikâyeyi okumaya başladım. Daha ilk sayfada “Allah’ın izniyle, hiçbir yağmur damlası birbirine çarpmadan yeryüzüne iniyordu” dememle birlikte çocuklar aaa o yüzdenmi birbirlerine değmiyorlarmış Allah’mı eli ile atıyormuş demeye başladılar. 7. sayfada ise “son yağmur damlasının kuru bir yere yağması gerekiyordu. Çünkü Allah ona bu görevi vermişti.” Deniliyordu. Burada ise çocuklar her damlanın düşeceği yer bellimi? En son damla hep en kuru yeremi düşer? Şeklinde sorular sordular. 9. sayfada ise yağmur damlasının ağaçların arasından sıyrılarak geldiği söylenirken resimde böyle bir görüntü bulunmuyordu ve çocuklardan hani ağaçlar nerede, ozaman bu kitap yalancı kitap Allah onu çarpar diye sesler yükselmeye başladı. Son sayfada ise çocukların duaları yer alıyordu. Kitabı okuduğum çocuklar ise; böyle dua ederlerse her yeri su basmazmı öğretmenim diyerek beni yine cevaplaması zor bir soru ile baş başa bıraktılar.
III
“Yağmur Damlaları” adlı kitapta gereği olmayan dini bilgilere yer verilip din ve bilim birbirine karıştırılarak anlatılıp çocukların aklının karışmasına neden oluyorken “Çevremiz ve Biz Evren” adlı kitapta sadece bilimsel bilgiler yer almakta ve böylesi çok daha sağlıklı olmaktadır. Bu kitabı çocuklara okurken cevaplaması zor sorular ile karşılaştım. Örn. Çiçekler ağlar mı? Gökyüzünde ki bulutlar nereyi izliyor? Yağmur damlası ses duyar mı? Her yağmur damlasının düşmesi gereken yer belli mi? Fakat diğer kitabı okurken çocukların bu tarz garip sorular sormalarını gerektirecek konulara yer verilmemişti ve her bilgi sade ve açılayıcı nitelikte verilmişti.
Kitabın Yazarı veya Editörü Olsaydım; Kitabın yazarı ben olsaydım kesinlikle dini ve bilimsel bilgileri birbirleri ile karıştırarak çocuklarda meydana gelebilecek kavram kargaşalarına neden olmazdım. Bunun yanı sıra editör olsaydım resimler ve yazıların birbirleri ile tutarlı olmasını sağlardım. Resim ile yazının eşleşmemesi durumunda çocukların konuyu anlayabilmesi güçleşiyor. Ayrıca her sayfanın belli bir yerine düşünce balonu açmak yerine bir sayfaya resim bir sayfaya yazı koyarak ikisinin karışmamasını ve resmin bütünlüğünün bozulmamasını sağlardım. Resim ve yazının farklı sayfalarda olması kitabı çocuklara okurken bize çok büyük kolaylık sağlıyor. Biz arkadan resimleri okurken onlar ön taraftan rahatlıkla resimleri inceleyebiliyorlar.
Kitabın son sayfasında ise yağmur ile ilgili oyunlardan örnekler verilmiş. Bu oyunlar anlatılan konunun pekişmesi için yapılacak güzel bir etkinlik olabilir.
Ayşe TURAN
