Çocukta Öfke

Çocukta Öfke

Öfke doğal ve yaşanması sağlıklı bir duygudur. Engellenme, incinme gibi durumlarda ortaya çıkan tepki halidir. Öfkenin yaşanması değil, kontrolünün sağlanamaması sakıncalıdır. Özellikle küçük çocuklar istedikleri yapılmadığında öfke nöbeti geçirerek kendilerini yerden yere atabiliyorlar. Alış veriş merkezlerinde oyuncak ya da şekerleme mağazalarının önünden geçerken kendini paralayan çocukları görmüşüzdür. Ya da yemek yememek için ağlama krizlerine belki sizin çocuğunuzda girmiştir.

Öfke patlaması ya da öfke nöbeti dediğimiz, öfkenin kontrolden çıkmış hali duygusal boşalmalar sağlayarak organizmayı rahatlatır. Ancak sık ve kontrolsüz yaşanması hem çevredeki diğer insanları hem de kişinin kendini yorar.

Öfkenin Belirtileri
- Yüz ifadesi sert, kaşlar çatıktır.
- Adale gerginliği, yumruk sıkma, vücut seyirmeleri, tikler, damar belirginleşmesi görülür.
- Yüz fazla soluk ya da fazla kırmızı olur.
- Nabız ve kalp atışları hızlanır, sık sık nefes alıp verme görülür.
- Konuşma kalitesi bozulur, kekeleleme görülebilir.
- Uyumsuzluk, isteksizlik, huzursuzluk olur.

Öfkenin Nedenleri

Çocuk annenin geçirdiği gergin hamileliğin mirası olarak dünyaya gergin gelir. Böyle bebekleri doğdukları ilk dakikalardan itibaren kaşık çatlarından ve mutsuz yüz ifadelerinden anlayabiliyoruz. Geçirilen hamileleğin, kalıtsal duygu durumlarının ve çocuk dünyaya geldikten sonra ebeveynlerin çocuğa karşı sergiledikleri davranış modellerinin etkileriyle çocuk öfke sahibi olabiliyor.Çocuğa davranışlarda tutarsız olunması. Yapıcam denilip yapılmayan, alıcam denilip alınmayan durumlar örnek konular…

- İhtiyaçların karşılanmasında özen gösterilmemesi. Yeme içme, uyuma saatlerine riayet edilmemesi…
- Anne baba arasında çocuğa karşı davranış farklılıkları olması. Taraflardan birinin kurallarına diğerinin özen göstermemesi.
- Çocuğa yaşına ve gelişim düzeyine uygun olmayan cezalar ve ödüller verilemesi.
- Ebeveynlerden öfkeli davranmayı öğrenme. Yakınında varolan öfkesine hakim olamayan kişileri çocuk kolaylıkla model alır.
- Öfke davranışı karşısında çocuğun isteklerini elde etmesi çocuğun öfkeli olmasını pekiştirir. Ağlayarak istediklerini yaptırmayı öğrenen çocuk her defasında daha şiddetli ağlayarak isteklerinin yapılmasını bekler.

Özet olarak öfke çocuğun hayatına bir kaç şekilde girebilir.

- Annenin gergin geçen hamileliği.
Gergin hamilelik geçiren annelerin gergin bebekleri doğar. Fetüs ( doğmamış bebek ) anne karnında 24. haftadan itibaren zihinsel aktivitelerini gerçekleştirmeye başlıyor. Duymaya, düşünmeye , düşünceleri arasında bağlantı kurmaya başlıyor. Bu nedenle ABD merkezli bir uygulamayla 24. haftasını dolduran bebeklere pek çok ülkede birey muamelesi yapılıyor hatta nüfus cüzdanı verilebiliyor.

- Ailede öfke sorunu yaşayan ebeveynlerin olması.
Pek çok kalıtsal özellik gibi, davranışlarında kalıtsal olanları vardır. Gerek kalıtımla gerekse sonradan öğrenmeyle ailedeki davranış modelleri çocuklara geçebilmekte. Bu demek oluyor ki öyle ya da böyle annenin öfkesi çocuğa yansıyabiliyor. Hayatı taklit ederek öğrenmeye çalışan çocuk annenin öfkeli davranışını da modelleyebiliyor.

Öfkeyi Önleme Yolları

Öfke nedenlerini ortadan kaldırmak uygulanılabilecek en kolay ve en doğru öfke önleme yoludur. Bunun için çocuğun öfkesinin nedenini ortaya çıkarmak ilk adımdır. Diğer adımlar aşağıda sıralanmıştır.

- Çocuğa karşı ebevenler tutarlı davranmalı. Birbirleri arasında yaşanabilecek davranış tezatlığına izin vermemelidirler.
- Beslenme, uyku, temizlik gibi öz bakım gereksinimleri geciktirilmeden karşılanmalıdır.
- Gelişimi itibariyle henüz beceremediği davranışlarda çocuk eleştirilmemeli, dalga geçilmemeli. Kendine güveni sağlanmalı, destek olunmalıdır.
- Öfkeli çocuğa öfkeli cevaplar verilmemeli, anlayış gösterilmelidir. Kriz anında mantıklı açıklamalar yapma gayretine girilmesi çocuğu daha fazla öfkelendirmekten başka bir işe yaramayacaktır.
- Çocuğa yapması ya da yapmaması beklenilen davranışlar için sakin bir zamanda bilgi verilmelidir.
- İsteklerini öfke anında yaptıklarıyla elde etmesine izin verilmemeli.
- Çocuğun gelişimine ve yaşına uygun cezalar ve ödüller verilmeli. Davranışlarda aşırılığa gidilmemelidir.
- Sık sık öfke nöbeti geçiren çocuklarda davranış sorunları ve kalp rahatsızlıkları olabilmektedir. Bu nedenle öfkesi kontrol edilemeyen çocuklar için uzman yardımı almakta fayda vardır.

ELİF KOCA