Tik Bozukluğu

TİK BOZUKLUĞU

Hepimiz etrafımızda tikli çocuklar görmüşüzdür. Bu çocukların epeyce bir kısmının ileride takıntı hastalığına yakalanacağını veya halen takıntı hastası olduğunu biliyor muydunuz? Obsesif kompülsif bozukluk ile tik bozukluğu arasında böyle enteresan bir akrabalık vardır. Vücutta tikleri üreten anormallik takıntı hastalığına da yatkınlık yaratır.

Her 7-8 çocuktan biri tik hastasıdır. Bu hesaba göre 40 kişilik bir sınıfta en az beş çocuk tiklidir. Tikli çocukların genellikle erkek olduğu herhalde herkesin dikkati çekmiştir. Kız çocuklarında da elbette tik görülür ancak tik bozukluğu erkek çocuklarda üç kat daha sıktır. Yani her dört tikli çocuktan üçü erkek biri kızdır.

Tikler kaslardaki irade dışı hareketlerdir. Tikleri 'hareket tikleri' ve 'ses tikleri' olarak ikiye ayırabiliriz.

Tikli çocuklar göz kırparlar burun kıvırırlar dudaklarını oynatırlar veya yalarlar kaşlarını kaldırırlar yüz buruştururlar hatta aniden kafa atarlar. Tikler sadece yüz bölgesinde görülmez. Kollarda gövdede de tik çıkabilir (omuz silkme parmaklarla oynama parmak tıklatma ayaklarını sallama-vurma sekme ayak bileğini germe...) Sık sık boğaz temizleyen habire öksüren bu yüzden evde ve okulda bol bol azarlanan çocuklarda bu nahoş sesler aslında tiktir. Ayrıca burun çekebilirler ıslık çalabilirler hayvan/kuş sesi çıkarabilirler.

Bazı tikler ise daha karmaşıktır uzun sürer ve anlamlı yahut 'kasti' gibi görünebilir. Mesela el ve yüzdeki bazı manidarmış gibi duran hareketlerin yavaşça bir baş hareketinin tik olması mümkündür. Bazıları şaşırmış veya anlamamış gibi bakarlar (hatırlayanlara Fenerbahçe'nin eski teknik direktörü Werner Laurant örnek verilebilir) eşyalara ve insanlara dokunurlar (etraflarındaki insanları da çileden çıkarırlar) parmaklarıyla sayı sayar gibi yaparlar bir ileri iki geri adımlarlar çömelirler eğilip bükülürler.

Tik hastalığı çocuklukta veya ergenliğin ilk zamanlarında ama en çok 6-7 yaşlarında başlar. Bazılarında kısa sürer bir ay bile geçmeden düzelir. Bazı çocuklarda ise ne yaparsanız yapın yıllarca tikleri durduramazsınız. Kimilerinde de tikler bir çıkar bir kaybolur bir çıkar bir kaybolur.

Uyurken tik ortaya çıkmaz. Stres durumunda ise artar. Mesela oyun sırasında azalabilir okulda artabilir. Büyükler tikleri engellemeye çalıştıkça tikler genelde çoğalır. 'Dudak bükme! Kaş kıvırma!' dedikçe çocuk daha çok dudak büker daha çok kaş kıvırır. Bütün bu sebeplerden dolayı zavallı yavru 'İşine gelince pekala tiklerini durdurabiliyor. Tik mik hikaye bu çocuk bizi kullanıyor' diye suçlanır.

Halbuki tik bozukluğu basbayağı bir hastalıktır. Ortamdaki strese göre tiklerin artıp azalması hastalığın tabiatı gereğidir. Bir erişkinin heyecanlı anında ölçtürdüğü tansiyon nasıl yüksek çıkıyorsa gergin çocuğun da stres durumunda tikleri fazlalaşır.

Tik bozukluğunun bir türü Gilles de la Tourette Sendromudur (Jil dö la Turet okunur). Bu sendromun sıradan tik bozukluğundan temel farkı tiklerin daha karmaşık ve oldukça tuhaf olmasıdır. Çocuk patlar tarzda öksürebilir hırıltılı sesler çıkarabilir havlar gibi bağırabilir. Hatta ağzından rasgele bazı kelimeler dökülebilir. Bu kelimeler genellikle küfürlü sözlerdir. Çocuk bir yandan aniden patlayan bir sesle küfür ederken bir yandan da eliyle kapıyı yumruklayabilir veya duvarı tekmeleyebilir. Burada yumruk da tekme de küfür de tiktir ve irade dışıdır. Gilles de la Tourette hastası mesela yolda yürürken aniden durup zıplamaya başlayabilir siz ne olduğunu anlamadan yolunu yürümeye kaldığı yerden devam edebilir. Birden ekseni etrafında dönebilir durup arkasına dönerek birkaç adım atabilir tekrar arkasına dönerek yürüyüşünü sürdürebilir. Basit tikler toplumda son derece yaygın olduğu halde Gilles de la Tourette Sendromu oldukça nadirdir.

Takıntı hastalığı ile akrabalık gösteren tik bozukluğu türü aslında Gilles de la Tourette Sendromudur. Bu sendroma yakalanmış olanların en az %40'ında takıntı hastalığı da vardır. Genel nüfusta takıntı hastalığı yaygınlığının %2.5-3 olduğunu hatırlarsak Gilles de la Tourette hastalarında obsesif kompülsif bozukluk 10-15 kat daha sık görülmektedir. Ayrıca takıntı hastalarının da aşağı yukarı %10'unda Gilles de la Tourette Sendromu vardır.

Obsesyon kişinin mantıksız olduğunu bildiği halde zihninden atamadığı düşünce kompülsiyon ise mantıksız olduğunu bildiği halde gidip yaptığı eylemdir. Tikli çocuklar da tiklerinin mantıksız olduğunu bilirler bu çocukların akli dengeleri yerindedir. Ama tiklerini iradeleriyle durduramazlar veya yalnızca kısa süre durdurabilirler. Bu açıdan kompülsiyon ile tik birbirine çok benzeyen iki belirtidir.

Tik hastalarının beyinlerinde bazal gangliyonlarda (beynin ortasında yer alan birkaç gri alan) problem olduğu tespit edilmiştir. Bazal gangliyonlar takıntı hastalarında da faaliyeti bozulmuş olan bölgelerden biridir. Demek ki tik bozukluğu ile takıntı hastalığı beynin aynı bölgelerinden kaynaklanan iki hastalıktır. Aralarındaki benzerlik ve sıkça aynı kişide beraber bulunmalarının sebebi de bu olsa gerektir.

.ALINTIDIR.