Sosyal Fobi Nedir? Sosyal Fobiye Ne Neden Olur? Nasıl Tedavi Edilir?

Sosyal Fobi Nedir? Sosyal Fobiye Ne Neden Olur? Nasıl Tedavi Edilir?

Sosyal Fobi Nedir?

Sosyal fobi en genel anlamda, bir ya da daha fazla sosyal durumdan rahatsız olmak ve kaçınmak olarak ifade edilebilir. Sıklıkla rahatsız olunan sosyal durumlar, topluluk önünde konuşma, yeni insanlarla tanışma, sosyal ortamlar (düğün, eğlence, parti, cenaze vb.), karşı cinsle arkadaşlık ilişkisi başlatma, topluluk içinde yemek yeme, genel tuvaletleri kullanma(özellikle erkekler için pisuar kullanma), mevki sahibi kişilerle konuşma ve başkalarının fikirlerine karşı çıkma olarak gösterilebilir.
Sosyal fobisi olan insanlar, yaptıkları davranışlarından dolayı diğer insanların kendileri hakkında olumsuz düşünceler geliştireceklerine inanırlar. Başkalarının kendilerindeki terleme, titreme, yüz kızarması gibi kaygı belirtilerini fark edeceklerinden endişe ederler.

Sosyal fobikler, sıklıkla rahatsız oldukları ortam ve durumlardan kaçınmaya / uzak durmaya çalışırlar. Bunu yapamadıklarında ise son derece kaygılı ve utanmış hissederler. Rahatsız olunan durum ve ortamlardan uzak kalma çabası zaman zaman panik ataklara yol açabilir.

Sosyal fobi utangaçlığın ağır ve işlev bozucu bir halidir ve kişinin yaşamında sorunlar yaratabilir. Sınıfta söz alamamak, sağlıklı arkadaşlık ilişkileri geliştirememek, sosyal eğlencelere katılamamak, iş ortamında potansiyelinin altında performans sergilemek, karşı cinsle ilişki geliştirememek sosyal fobinin yol açacağı sorunlardan bazılarıdır. Sosyal fobi kişide yarattığı rahatsızlık dolayısıyla depresyonu da tetikleyebilir.

Kimler Sosyal Fobik Olur?

Sosyal Fobik

Herkes sosyal fobik olabilir. Her sekiz kişiden biri hayatının belirli bir döneminde sosyal fobi yaşayabilir. Sosyal fobi kadınlarda erkeklerden iki kat fazla görülür. Ancak erkekler kadınlara oranla sosyal fobi için daha fazla yardım talebinde bulunurlar. Bunun sebebi, sosyal fobideki utangaçlık ve çekingenliğin toplum tarafından kadınlar açısından sorun olarak görülmemesi olabilir.

Sosyal fobi çok erken yaşlarda başlayabileceği gibi sıklıkla grup etkileşiminin ve sosyalliğin çok önemli olduğu ergenlik döneminde başlar. Şayet yardım alınmazsa bu sorun ömür boyu devam edebilir.

Sosyal Fobiye Ne Neden Olur?

Sosyal fobinin nedeni tam olarak bilinmemektedir. Ancak farklı etkenlerin bu duruma yol açtığı söylenebilir. Bu etkenler:
- Genetik: Sosyal fobisi olanların sıklıkla utangaç, çekingen ya da sosyal fobik akrabaları vardır.

- Geçmiş yaşantılar: Sosyal fobiklerin pek çoğu geçmişte utanç duyduğu, aşağılanmış hissettiği, mahcup duruma düştüğü yaşantılardan bahsederler. Bu yaşantılar onlarda aynı şeylerin tekrarlanma korkusunu ortaya çıkartır. Aynı durumlara maruz kalmamak için sosyal ortamlardan uzak durmaya başlayabilirler. Bu kaçınma zamanla korkuyu artırır ve sosyal fobik kısır döngüyü(sosyal ortamda utanma – kaçınma – sosyal ortamdan korkma) oluşturur.
- Olumsuz düşünme: Sosyal fobisi olan kişiler sosyal ortamlarla ilgili sıklıkla olumsuz düşünce geliştirirler. “Söyleyecek bir şey bulamayacağım”, “Aptal gibi görüneceğim”, “Kızlar / erkekler beni beğenmeyecek”, “Herkes kaygılı olduğumu anlayacak”, “Kendime güvensiz olduğum için kimse benimle ilgilenmeyecek”, “Yemek yerken üstüme başıma dökeceğim” bu düşüncelerden sadece bazılarıdır.

Sosyal fobikler aynı zamanda ulaşılması zor ve yüksek standartlar geliştirirler. “Hiçbir zaman kaygı duymamalıyım.”, “Sevilmek ve beğenilmek için çok zeki ve güzel / yakışıklı olmak zorundasın.”, “Herkes yaptıklarımı onaylamalı.” bu standartlara örnek verilebilir.



Bu kişilerin aynı zamanda kendileri ile ilgili sıkıcı, sevimsiz, beğenilmez, beceriksiz, tuhaf, diğer kişilerden farklı gibi olumsuz temel inançları vardır.

- Sosyal beceri eksikliği: Bazı insanlar, sosyal ilişkiler için gerekli becerileri hiçbir zaman öğrenememiş olabilirler. Bu da sosyal ortamlarda sorun yaşamalarına neden olabilir. Bazılarının ise yaşadığı kaygı, sosyal becerilerini kullanmalarına engel olabilir.

Sosyal Fobide Bilişsel Davranışçı Terapi Nasıl Etkili Olur?
Bilişsel davranışçı terapi korkularınıza neden olan düşüncelerinizi değiştirmenize yardımcı olur. Psikolojik danışmanınız / psikoterapistiniz size gerçekçi olmayan olumsuz düşüncelerinizi fark etmeyi ve gerçekçi / olumlu düşünce geliştirmeyi öğretir. Terapide, çekindiğiniz durumlarla kademeli olarak yüzlemeniz sağlanır. Sosyal fobinizin devamına yol açan kaçınmaları yok etmek için size yardımcı olunur. Şayet sosyal beceri eksikliği yaşıyorsanız, sosyal beceri geliştirmenize yardımcı olunur. Kaygılı durumla başa çıkmanız için gevşeme yöntemlerini öğrenmenize yardımcı olunur. Bütün bunlar, sosyal fobinizin azalmasına ve kendinize güven duymanıza yol açar.

Psikoterapi Ya Da Psikolojik Danışma Ne Kadar Sürer?

Hafif ve orta ağırlıkta sosyal fobi için 20 seans gerekebilir. Ancak topluluk önünde konuşma korkusu gibi özgül bir durum için daha kısa süreli terapi yeterli olabilir. Daha ağır belirtiler için daha fazla seans gerekebilir. Terapi süresini, sahip olduğunuz sorunun düzeyi ve terapiye aktif katılımınız gibi faktörler etkilemektedir.

Sosyal Fobide İlaçlar Yardımcı Olabilir Mi?

Bazı ilaçların sosyal fobide etkili olduğu söylenebilir. İlaç için bir psikiyatristin değerlendirmesi gerekir. Sosyal fobinin ilaçla tedavisinde önemli bir sorun, ilacın kesilmesinden sonra belirtilerin ortaya çıkmasıdır. Bu yüzden ilaç kullansanız bile psikoterapi / psikolojik danışma desteği almanız daha faydalı olacaktır.
Sosyal fobi tedavisinde danışan olarak sizden ne beklenmektedir?

Terapinin başında kendinizi kaygılı hissetmeniz normaldir. Terapi sürecinden fayda görüp görmeyeceğinizi merak edebilirsiniz. Ancak unutmayın ki günümüzde psikoterapi sosyal fobinin çözümünde etkili bir yöntem olarak kullanılmaktadır. Yapmanız gereken, terapi sürecine aktif olarak katılmanız, cesaretli davranmanız, süreçle ilgili her türlü soru ve endişenizi terapistinizle paylaşmanızdır. Unutmayın ki psikoterapi / psikolojik danışma size uygulanan bir yöntem değil, sizin ve terapistinizin iş birliğiyle gerçekleştirilen bir süreçtir.

Kaynak: Depresyon ve anksiyete bozukluklarında tedavi planları ve girişimleri, Robert L. Leahy & Stephen J. Holland, Hyb Basım Yayım, Ankara, 2009

Sosyal fobi için Sosyal fobi nedir? yazısını okuyabilirsiniz.

Yusuf BAYALAN
Psikolojik Danışman ve İlişki Danışmanı