Çocuklar ve Yemek Sorunları

Çocuklar ve Yemek Sorunları


Çocuklarda Yeme Direnci

Annenin, bebek / çocuk beslenmesinde kilit rol oynadığı doğru mudur? Yoksa bu, tüm aileyi ilgilendiren ortak bir sorun mudur?

Bebekler doğumsal bir aksilik olmadıkça ( ki bu nadir rastlanır) emme refleksiyle beraber doğarlar. Bu bebeğin ihtiyacı olduğunda, acıktığında yeme davranışı gösterebileceğini bize açıkça gösteriyor. Anne bebek beslenmesinde ve bebeğin beslenme alışkanlığı kazanmasında kilit rol oynar. Beslenme sırasında anne bebek duygusal olarak kuvvetli bağlar oluştururlar. Bebek ilerleyen yaşlarında da çok önem taşıyacak olan temel güven duygusunu kazanır…

Ne var ki annelik içgüdüsü diyebileceğimiz bir konu bebeğin acıkma mekanizmasının doğallığını bozabiliyor. Gerek anneler gerekse diğer aile üyeleri bebeklerinin aç kalması, zayıf, güçsüz kalması endişesiyle ihtiyacı dışında yedirmeye zorlayabiliyorlar. Bu durum kısa vadede yeme problemlerine, uzun vade de ise çocuğun davranışsal problemler yaşamasına sebep olmakta.

Bir bebek / çocuk hangi nedenlerle yemek yemeğe itiraz eder?

Sağlıklı bebek ya da çocuklar tıpkı yetişkinler gibi acıktıkları zaman yemek yeme eğilimi gösterirler. Bedensel sağlığı yerinde olduğu halde yeme davranışına direnen çocukta şunları incelemek gerekir.
- Çocuk acıkmamış olabilir.
- İhtiyacı dışında yemeye zorlanmış olabilir.
- Sevmediği yiyeceklerden kaçınıyor olabilir.
- Kazanç elde etmek ( istediği bir şeye ulaşmak ) için yememe davranışını kullanıyor olabilir.
- Anne babayı cezalandırmak için yemek yemeyebilir.
- Duygusal bir sorunu olabilir…

Bu sorunu aşmak için anne ve baba nasıl bir davranış kodu ve yöntem belirlemelidir?

- Yememe sorunu ne ?

Öncelikle aile, yukarıda bazılarını saydığımız çocuğun yememe nedenine kanalize olmalı ve bu sorunu çözmeye çalışmalıdır. Burada da çocuğun bireyselliği ön plandadır. Yeme davranışı gösteren binlerce çocuk olabilir. Bunlardan yüzlercesinin sorunu aynı olsa bile çözüm için aynı yol o yüzlerce çocuğa uygun olmayabilir. Çocuğun olumsuz davranışının nedenine ulaşılmalı ve bu sorunu çözümü için çocukla işbirliği içinde olunmalıdır. Onu incitmeyecek bir çözüm yöntemi geliştirilmelidir.

- Yemek Saati

Yemek yeme problemini yaşamamak için henüz işin en başındayken aileler bebeğin yemek saatlerini ayarlayabilirler. Bu durumda dikkat edilmesi gereken konu, saatlerin bebeğe göre ayarlanması gerektiğidir. Her bebek bireysel farklılıklar gösterir. Bebekler aynı zamanda doğmuş olsalar bile yemek, uyku, tuvalet… gibi özbakım ihtiyaçları için farklı sürelere ihtiyaç duyabilirler. Çok fazla zorlama olmaksızın ( ki tamamen bebeğin insiyatifine bırakılması da doğru değil ) bebeğin ihtiyacına göre ayarlanan zaman aralıklarında yapılan beslenme bir çeşit koşullanma sağlayacağından olumlu davranış kazanmada önemli rol oynayacaktır.

- Ek gıdalara yumuşak geçiş

Ek gıdalara geçerken bebekler yeme sorunu yaşayabilirler. Bunun için alıştırma sürecinde her 3 - 4 günde yalnızca 1 besin 1- 2 çay kaşığı ile denenmelidir. Biberonla beslenen bebekler için ilk ek gıdaları biberon sütüne karıştırılarak verilebilir. Bu yöntemler hem bebeğin yeni tada alışmasını hem de olası alerji riskine karşı önlem almamızı sağlar. Kuralına ve yeme zamanına uygun olabildiğince çeşitli ek gıda bebeğin damak tadında ki zenginliğe, dolayısıyla büyüdüğünde aşina olduğu bu gıdaları yemeye kolay alışmasına zemin hazırlayacaktır. Annelerinin hamileyken tiksindiği ve yemediği besinlere karşı antipati duyan, yemeyen kişilerin de varolduğunu düşünürsek bebekteki tat zenginliği kazandırmaya hamileyken başlanması gerektiğini anlayabiliriz. Bebeğin damak tadını anne sütünden diğer gıdalara taşırken, ilk defa tadacağınız bir yemekten ne kadar küçük bir parça aldığınızı ve ne kadar çekinerek yediğinizi hatırlayın.

- Seçenek sunma

Çocukların bazı yemekleri özellikle sebze yemeklerini yemekte zorlandığı malum. Bunun nedenlerinden en önemlisi söz konusu tad duyularına henüz sahip olmayışları. Sebzeler elbette sağlıklı besinler ve yenmesi gerekiyor ancak bilmeliyiz ki enginarı yerken bizim aldığımız tadı çocuğumuz alamıyor. Hal böyle olunca yerken zorlanacağına hazırlıklı olmak, miktarını fazla tutmayarak çocuğa yardımcı olmak ve sevdiği başka bir gıdayla öğünü desteklemek krizleri önleyecektir.

- Tutarlı Olmak

Olumlu davranış kazandırmada en önemli faktör ‘’ tutarlı tavır ‘’ lardır. Aile olarak herkesin davranışa karşı tutarlı olması ve desteklemesi gerekir.

- Örnek Olmak

Yeme davranışı kazanmasını istediğimiz çocuğumuzun karşısında hiç yemek yemeden saatler geçiriyorsak ve yediklerimiz sınırlıysa onu istediğimiz kadar ikna etmeye çalışalım başarılı olamayız. Rejim yapan ya da belli yemek saatleri olmayan ailelerde yeme problemleri daha sıklıkla görülmekte. Çocuklar etraflarındaki yetişkinleri model olarak büyürler. Küçük kızların annelerinin ayakkabılarını giyip, rujlarını sürmelerine, erkek çocukların babaları gibi traş olmak istediklerine hepimiz şahit olmuşuzdur. Aynı mentalite ile hareket edecek olursak rejim yapan annenin çocuğunun da rejim yapmak istemesi normal gelecek.

- Uzmanlar

Yeme bozukluğu bedensel nedenlerle de kaynaklanıyor olabilir, bu gibi pek çok sorunu çözmek için çocuğu doğumundan itibaren takip eden, kontrollerini yapan belli bir doktoru olmalıdır.

Sorunun duygusal nedenlerden kaynaklandığını düşünülüyorsa ya da sorunun kaynağı aile tarafından bulunamamışsa bir uzmana başvurmak faydalı olacaktır.

Bebek / çocuk yemeği reddettiğinde bir anne / baba ne yapmaktan özellikle kaçınmalıdır?

- Takıntı yapmak

Yemeğini yemeyen çocukların anneleri kendilerini doymuş hissetmezler. Her ne kadar katlanılması zor bir durum olsa da bunu takıntı haline getirmemek gerek. Ailenin yeme takıntısı çocukta ister istemez baskı oluşturacak bu da çocuğun ters tepki vererek yememe davranışını pekiştirecektir.

- ‘’ Bana action- man alırsan yemeğimi yerim, yoksa yemem…’’
Çocuklar, yemek yedikleri zaman ebeveynlerinin ne kadar mutlu olduklarını fark ederlerse bunu küçük emelleri için kullanmaktan çekinmezler. ‘’ Bana action- man alırsan yemeğimi yerim, yoksa yemem…’’ gibi sözler duyduğum pek çok çocuk sayabilirim. Yeme davranışından çocuğun çıkar elde etmesini engellemek, hatta bu sürece hiç girmemek gerek.

- ‘’Hop hop top top, gelmiş gelmiş uçak gelmiş…’’
Her ebeveyn çocuklarının sağlıklı ve mutlu olmasını ister. ‘’Yemek Yeme’’ de sağlıklı yapının ön koşullarından biri olduğuna için zorla ya da türlü şakrabanlıklarla yedirme çabaları kaçınılmaz olabiliyor bazı aileler için. Çocuklar karşısında reklam izlettirilerek, hop hop top top, gelmiş gelmiş uçak gelmiş… gibi dış güdülenmelerle yemeye alıştırılabiliyor. ‘’ Yemeğini yersen seni parka götürücem…’’ gibi sözler size de tanıdık geliyor mu? Olumlu yeme davranışı kazandırmak için bu çocuğun kazanç elde ettiği bu gibi yöntemlerden hızla uzaklaşılması şart.

Çocuklara yemek yedirmeye çalışırken onları oyalamak doğrumudur?

Çocuklarda öğrenme taklit ve demene yanılma yöntemiyle olmaktadır. Bu çocuğumuzun yapmasını istemediğimiz durumları bizimde yapmamız anlamına gelir. Eğer çocuğun yemek yerken TV izlemesini istemiyorsak, bizde yemek yerken TV izlememeliyiz.

Çocuğumuzun ortalarda gezinerek değil de masa da yemek yemesini istiyorsak bizde masada yemeliyiz. Biz yalnızca bir kere bile TV izlerken yemeğimizi yemişsek ve çocuk bunu görmüşse ve de hoşuna gitmişse ( ki çocuklar bunu pek sever) artık çocuğa bu davranış yerleşmiş demektir. Ne kadar çabuk müdahale edilise o kadar az yorulunur.

Çocuklar yemeği oyun olarak görmemelidirler. Yemek olması gereken bir ihtiyaçtır. Yapıdığında ödül, yapılmadığında ceza verilirse bu oyun olarak pekiştirilmiş olur. Bunun farkına varan çocuk, zaten yapısında anne babayı kullanmak olduğu için sürekli bu kullanma davranışı için ısrar eder. Bu ısrarlar bizimde katılımlarımızla inatlaşma en sonunda da karşılıklı çileden çıkma durumlarına ulaşır. Bunun için durumu baştan belirlemek gerekir.

Çocuğa yemek yeme alışkanlığını kazandırmak için ihtiyacı olan kuralları belirtmeli ve en önemlisi kararlılıkla uygulamayız. Aksi halde hem kendimize hem de her şeyi bizden öğrenmeye çalışan minik çocuğumuza kötülük etmiş oluruz.

Bu kurallar nedir ?

Çocuğa yemeye başlamadan önce neden yemesi gerektiğini anlayabileceği kelimeleri kullanarak uzun uzun bıkmadan anlatılır ve aşağıdaki kurallarla yemek yenilmesi gerektiğinin altı çizilir. Çocuk bunları anlamayacak yaşta ise, bu daha iyi bir durumdur. Davranışlarınızla yemek yeme alışkanlığını erken yaşta kazandırmış olursunuz.

- Yemek masada yenir.

- Yemek çocuğum ihtiyacı olduğunu düşündüğümüz kadar değil, çocuğun istediği kadar tabağına alınarak yenir.

- Yemek yemesi için çocuğa yalvarılmaz, rüşvet teklif edilmez, ya da yemesi durumunda cezai tehditlerde bulunulmaz.

- Yemeğini bitir, sana oyuncak alıcam... Yemezsen parka gitmeyiz... gibi durumlar kısa süreli sorunu belki çözer ama uzun vadede sürekli uğraşmanız
gereken bir derde dönüşür.

- TV ve özellikle reklamlar, çocuğa yemek yedirmek için kurtarıcılar olarak görülemez. Çocuğun ilgisini başka yere çekip ağzına tıkmak tamamen yanış ve pek çok açıdan sakıncalı bir durumdur.

- Çocuğumuz yemek yemediğinde biz ne kadar fazlada yesek açlık hissi duyarız.Yemeleri için ısrar ederiz. Çocuk yememekte ısrar ederse de olayı kaosa sürükleriz. Bu tamamen yanlıştır ve uzak durmamız gerekir.

Yemeyen çocuğa ısrar edilmez. yalnızca yemek saatinin dışında bir şey ( her hangi bir yiyecek,abur cubur...) yiyemeyeceği tatlı bir dille sinirlenmeden ve bir cezaymış gibi göstermeden anlatılır. Bu bilgiyi yemeye başlamadan vermek daha doğru olacaktır.

Kısaca özetlersek;

- Çocukları yemek yemediği zaman anneler açlık hissetmemelidir.
- Çocuğun yemek saatleri düzenli olmalı çocuğa bu öğretilmeli ve sık sık abur cubura başvurulmamalıdır. Öğününde yemek yemeyen çocuk bir sonraki öğüne kadar bekletilmeli arada başka gıdalar verilemelidir.
- Yeme davranışının kazanılması için mutlaka kararlı olunmalıdır. Aksi halde çocuk sizin acizliğinizi görecek ve bunu kullanacaktır.

Elif KOCA