Plastiğin Üretimi ve Kullanımı

Plastik nedir, nasıl üretilir? Plastiğin tarihçesi, özellikleri, çeşitleri, işlenme yöntemleri, Plastik hakkında her şey, bilgi.

Uygun bir sıcaklıkta şekil verilebilen sentetik polimer maddedir. 1930’larda plastik terimi daha çok fiziki özellik anlamında kullanılırdı. Buna göre plastik maddeler, adi sıcaklıkta veya ısıtılarak istenen biçime sokulabilen maddelerdi, bunlar çamur, hamur, sakız, balmumu, zift, naylon ve ham kauçuk gibi maddelerdi. Günümüzde ise plastik terimi yeni bir mana kazanmıştır. Çamur, hamur, zift gibi maddelerdi artık plastik madde sayılmamaktadır.

Plastikler geniş bir alanı içine alır. Plastik maddelere çeşitli biçim ve şekillerde rastlanır. Plastik maddelerden iplikler de çekilir. Bu ipliklerden kumaş dokunur. Tıpkı metal alaşımları gibi, plastikler de birbiriyle karıştırılarak homojen maddeler elde edilebilir. Cam gibi saydam olan plastikler vardır. Bazıları asitlere ve başka kimyevi faktörlere karşı dayanıklıdırlar. Bir kısmı çok iyi yalıtkandır. Bunlardan elektrik ve elektronik endüstrisinde yararlanılır.

Plastik maddeler “termoplastikler” ve “termosetting maddeleri” adı verilen iki büyük sınıfa ayrılabilir.

plastikTermoplastikler arasında akril ve vinil bileşikleri sayılabilir. Etilenin polimerleşmesi sonucu ortaya çıkan polietilen de bu sınıftandır. Bu plastikler ısıtılınca yumuşar ve istenen şekle sokulabilir. Soğuyunca bu şekilde kalır. Tekrar ısıtılınca yine yumuşar, yine kalıba sokulabilir. Bu işlem istenildiği kadar tekrarlanabilir. Yumuşayınca polimer moleküller birbiri üzerinden kayar. Isıtma ve soğutma, moleküllerin yapısını değiştirmez. Genel olarak saydam görünüşlü maddelerdir. Termoplas-tik maddeler kolay yanarlar, kimyevî tesirlere dayanmazlar, bir kısmı organik sıvılarda kolaylıkla erir. Termosetting maddeleri iki veya daha çok cins molekülün, çok sayıda birbiriyle birleşmesiyle oluşurlar. Bu olay genellikle kondansasyon şeklinde de olur.

Termossetting maddeleri birinci ısıtmada yumuşayarak istenen kalıba dökülebilir-ler. Isıtmanın sonuna doğru büyük moleküller arasında köprüler meydana gelir. Bunlar da sonunda bir tek dev molekül oluşturur. Madde sertleşir, artık bir daha yumuşamaz. Bakalit, formika, terilen plaskon ve silikonlar bu sınıftandır. Termosetting maddeleri genellikle ısıya, kimyevî tesirlere dayanıklıdırlar, kolay yanmazlar.

Plastiklerin önemli bir kısmı yukarda açıklanan iki sınıf arasında bulunur. Bazıları birbirine zıt özellikler gösterir.

Vinil plastikleri, plastikler arasında en önemli bölümü meydana getirirler. Mesela polivinil klorür (FV.C),polivinil esatat, vinil klorür, viniliden klorür kopolimeri bu bölüme girerler. Bu plastik grubundan plastik perdeler, yer döşemeleri, yağmurluk, hortumlar ve plak yapılır. Bu plastikler tipik polimer plastiklerdendir.

Polivinil klorür bir başka polimer polietilendir. Bunun muma benzer bir görünüşü vardır. Etilen moleküllerinin birbiriyle kaynaşıp polimerleşmesi ile oluşur. Etilen, petrolden elde edilir. Polietilenden yumuşak şişerler, banyo perdeleri, bükülebilen tabakalar, radar cihazları yapılır.

Polistiren de bir polimerdir. Stiren moleküllerinin birbirine eklenmesiyle oluşur. Stiren petrolden elden edilen etilenle, maden kömürü katranından sağlanan benzenin birleştirilmesi ve sonra bu ürünün kızdırılması (dehidrojenasyon) ile elde edilir. Polistirenden radyo parçaları, oyuncak, nefesli sazların ses veren kamış kısımları yapılır.

Stiren butadien ile birlikte polimerleşir-se “buna-S” adı verilen suni kauçuk meydana gelir. Buna-S bir kopolimerdir.

Politetrafluoretilen plastiği “teflon” adını alır. Tetraflüor, etilen maddesi polimerleştirilerek elde edilir. Yanmaya ve kimyevî tesirlere karşı dayanıklıdır. Bundan asit kapları ve yeraltı elektrik kablosu yalıtkanları yapımında yararlanılır.

Akril plastikleri de önemli bir grup meydana getirir. Bunlar, metil, metakrilat hidrokarbonunun polimerleşmesiyle oluşurlar. Saydam, güneş ve havanın etkilerine karşı dayanıklı olan bu plastiklerden kırılmaz camlar, oto parçaları, uçak malzemesi yapılır. Kumaşların dayanıklılığı akril plastiklerinin yardımıyla artırılır. Orlon adını alan plastik madde de bu sınıfa girer Orlon, vinil siyanür adını alan akrilik maddenin polimerleşmesiyle oluşur. Bundan suni iplikler elde edilir. Yün taklidi olarak kullanılır. Poliesterler, dialkoller ile diasitlerin kondansasyonuyla oluşur. Bunlar arasında en tanınanı terilendir. Terilen bir diasit olan tereftalik asitle etilen glikol adını alan diaklolden meydana gelir.

Poliesterler kumaş iplikleri, cilâ maddeleri yapımında kullanılır. Naylon adını alan plastikler grubu, yapı yönünden poliamitlerdir. Bunlar bir diasit ile bir diaminin kondansasyonuyla oluşurlar. En çok kullanılan naylon, hekzametilen diamin ile adipik asitin kondansasyonu sonucu elde edilir. Adipik asit bir diasittir. Naylondan çok sağlam iplikler çekilir. Bunların kalınlığı ince çorap ipliğinden balık ağı ipliğine kadar değişebilir.

Selüloz plastikleri de önemlidir. Bunlar arasında selülozun alkali hidroksit ve karbon sülfür karışımından eritilmesiyle elde edilip, tekrar selüloza çeviren rayon, selofan ürünleri bulunur. Selüloz, alkali hidroksit ve karbonsülfür karışımında selüloz ksantogenat iyonu meydana getirerek erir. Bu kıvamlı bir eriyiktir ve viskoz eriyiği adını da alır. İnce emziklerden bir asit banyosuna püskürtülürse, viskoz rayon iplikleri oluşur. Bu iplikler selülozdur. Asit, ksantogenatı bozar, selüloz açığa çıkar. Eğer viskoz eriyiği ince bir yarıktan asit eriyiğine akıtılırsa, bu sefer selofan denilen saydam selüloz yaprakları oluşur. Bunlar iyi boya tutar. Ambalaj ve süsleme işlerinde kullanılır.