Çocuğunuza İyi Bir Model Olabilmek İçin...

Çocuğunuza İyi Bir Model Olabilmek İçin...

Günümüzde kişilerin psikolojik gelişim süreçlerinin anne karnından itibaren başladığı ve bu süreçte genetik faktörlerin de etkisinin olduğu bilinmektedir. Bebek dünyaya geldikten sonra bu etkenlere bebeğin karşılaştığı fiziksel, davranışsal, sosyal, duygusal gibi farklı etkenlerin de eklendiği düşünülmektedir. Tüm bu etkenler kişinin kişilik yapısının oluşumunu ve gelişimini etkilemektedir. Bugün çoğu anne baba çocuklarının ruh sağlığına eskiye oranla çok daha fazla önem vermekte ve ilerideki ruh sağlıklarını düşünerek çocukları ile ilgili konularda daha dikkatli davranmaktadır.

Anne ve babası bir çocuğun hayatındaki en temel figürlerdir. Onu dünyaya getiren ve büyüten kişiler olarak çocuğun psikolojik gelişiminde önemli etkileri vardır. Anne ve babalar çocuklarını dış dünya ile tanıştırmada ve onların dış dünyaya alışmasında büyük bir rol oynarlar.

Erken yaşlardan itibaren çocuklar, çevrelerini gözlemlemeye başlarlar. Böylece dış dünyayı daha iyi tanır ve ona uyum sağlayabilmek için gerekli davranışları öğrenirler. Çocuklar kendileri ve çevresindekiler hakkında anlamlar oluştururken anne ve babasının algısından yola çıkarlar. Yeni karşılaştıkları bir durum karşısında nasıl davranacakları hakkında ya da kendileri ile ilgili algılarında anne ve babasının tepkilerini kullanarak sonuca varırlar. Örneğin, çocuğunun sosyal ortamlarda çekingen olmasına çok sinirlenen ve onu aşağılayan bir baba çocuğun kendisini aşağılamasına ve değersiz, beceriksiz hissetmesine neden olabilir. Ya da karanlıktan korkan bir anne, çocuğuna karanlığın korkulan bir durum olduğu mesajını vererek onda da benzer bir korkuya neden olabilir.

Anne ve babanın davranış ve tutumlarının çocuk üzerinde önemli etkileri vardır. Çocuk anne ve babayı gözlemleyerek kendisi ve etrafı hakkında anlamlar oluşturmanın yanısıra bu davranışları gözlemleyip model alarak kendi davranış repertuarını da oluşturur. Örneğin, çocuklar anne babasının kızdığı zaman verdiği tepkileri gözlemleyerek kızınca nasıl bir tepki verilebileceğini ya da anne babasının problemler karşısında nasıl bir tutum sergilediklerini gözlemleyerek problem çözme becerilerini öğrenebilirler. Anne babaların çocuklarına iyi birer model olmaları onların uygun davranışları öğrenmesini, kendilerini ve çevrelerini olumlu olarak algılamalarını sağlayacaktır.

Çocuğunuza model olabileceğiniz bazı temel konular

Kendinize güvendiğinizi göstererek ona özgüven konusunda örnek olun. Başkaları ile iletişim kurarken konuşmayı başlatıp, göz teması kurun. Çocuğunuzun da kendine güvenerek yaptığı davranışları övün ( “Yeni tanıştığın o çocuğa oyun oynamayı teklif etmen çok hoştu.”, vb.)

İnsanlarla ilişkilerinizde olumlu ve yapıcı davranarak örnek olun. Yapıcı olmayan eleştirilerde bulunmayın.

Hatalarınızı kabul edin ve hata yapmanın felaket bir durum olmadığını vurgulayın.

Her duygunun normal ve başa çıkılabilir olduğunu vurgulayın. Örneğin, üzgün olduğunuzda çocuğunuza nasıl hissedip, düşündüğünüzü ve bununla nasıl başa çıktığınızı anlatabilirsiniz. Ancak duygularınızı abartıya kaçmadan çocuğunuzun anlayabileceği bir dilde ifade etmeniz önemlidir.

Sorunlar karşısında soğukkanlı ve sorunu çözmeye odaklı olduğunuzu gösterin. Nasıl uzlaşmaya vardığınızı ona da öğretin (“Arkadaşınla anlaşamadığına üzüldüm. Hadi, gel beraber uzlaşma yolları düşünelim.”).

Davranış ile kişiyi bir tutmayın. İyi ya da kötü davranışları, kişinin iyi ya da kötü olması ile bağdaştırmayın. Örneğin, bir işi başaramayınca “Çok beceriksizim” demek yerine “Bunu başaramadım. Bir de .... yolla deneyeyim” diyebilirsiniz.

Kurallara uymak konusunda örnek olun ve evde kurallara uyulmasını sağlayın.

Bu davranış biçimleri çocuğun:

Olumlu benlik algısı geliştirmesine,

İnsanlarla iyi ilişkiler kurmasına,

Hatalar karşısında pes etmeyip, baş etmeye çalışmasına,

Olumsuz duyguları ile başa çıkabilmesine,

Problem çözme becerilerini geliştirmesine,

Toplum yaşantısına uyum sağlamasına

yardımcı olur.

Anne babalar çocuklarına davranış biçimleri konusunda iyi model olamadıkları takdirde çocukları uygun davranış biçimlerini öğrenmekte zorluk çekebilir, arkadaşlar, televizyon gibi kaynaklardan uygun olmayan davranış biçimlerini öğrenip benimseyebilir, sorunlarla başa çıkmada zorlanabilir ve sosyal ilişkilerde zorluklar yaşayabilirler. Bu problemler, çocuğun psikolojik gelişim sürecini etkiler ve ileriki yaşlarda ruhsal olarak zorlanmasına neden olabilir.

Çocuğunuza iyi bir model olabilmek için...

Kendinizi size uymayan davranışlarda bulunmak için zorlamayın.

Çocuğunuzun size ve başkalarına nasıl davranmasını istiyorsanız, siz de ona ve başkalarına aynı biçimde davranın. Çocuğunuzdan istediğiniz davranışları kendiniz uygulamıyorsanız, çocuğunuz bu davranışları neden yapması gerektiğini anlayamayabilir.

Tutarlı olun. Aynı duruma farklı zamanlarda aynı tepkiyi verin. Davranışlarınız tutarsız olursa çocuğunuz doğru davranışın hangisi olduğuna karar veremez.

Çocuğunuzun yaşadığı sorunlara benzer sorunlar yaşadığınızda nasıl başa çıktığınızı ona anlatın.

Uygun davrandığı zaman davranışlarını övün. Uygun olmayan davranışını tutarlı bir şekilde kabul etmediğinizi belirtin.

Gülbin Öztürk Tüter

Klinik Psikolog

.ALINTIDIR.