OYUN--HAYATA HAZIRLIK

OYUN-HAYATA HAZIRLIK

Çocuk için oyun, basit bir boş zaman uğraşı olarak düşünülmemeli. Oyun çocuklara hayatı tanımaları ve arkadaşlık, paylaşma ve kendine güven duygularını...


İlk yıl:

Çocukken, oyun oynarken ne kadar keyif aldığınızı hatırlıyor musunuz? Yerde oturmuş, küpleri birbiri üstüne koyarak kule yapmaya çalışıyorsunuz. Ardından bir yandan elinizdeki arabayı kuleye doğru sürerken bir yandan da “vınn, güm” sesleri çıkarmaktasınız. Kule yıkılırken diğer elinizdeki “şakacıktan” polis rolündeki oyuncak bebek olaya el koyuyor ve suçluları yakalıyor. Böyle bir oyun bize ne çok şey öğretiyor değil mi?

Niçin oyun oynarız?

Çocuk için oyun, basit bir boş zaman uğraşı olarak düşünülmemeli. Oyun çocuklara hayatı tanımaları ve arkadaşlık, paylaşma ve kendine güven duygularını geliştirmeleri için fırsat verir. Oyun aracılığıyla çocuklar, kendilerini ve etraflarında olan biteni test etme olanağı buluyorlar. Oyun oynarken paylaşarak, görev dağılımı yaparak hem eğleniyor hem de öğreniyorlar; kısacası hayatı keşfediyorlar. Birbirleriyle kurdukları bu iletişim onların duygusal ve psikolojik olarak gelişimlerini sağlıyor. Ayrıca ulaşmak istedikleri sonuç, zihinsel ve bedensel gelişimlerini de etkiliyor.

Çocukların farklı hızlarda geliştiklerini biliyoruz. Aynı zamanda ilgi alanları ve becerileri de birbirinden çok farklı olabiliyor. Kimi çocuk fiziksel aktivite gerektiren oyunları tercih ederken başkaları hayali oyun kurmaya meraklı olabilir, kimi ise uzun süre konsantrasyon gerektiren zihinsel oyunlar oynamayı sevebilir. Bu nedenle oyun ve oyuncak seçerken çocuğunuzun gelişimsel düzeyini ve ilgi alanlarını göz önünde bulundurmanız iyi olur.

Bazen çocuklar bir süreliğine belli bir oyuna takılıp kalırlar, diğer oyunları oynamak istemezler. Bu durum belli becerilerin iyice pekiştirilmesi için gerekli olan doğal bir süreçtir. Söz konusu olan beceri tam olarak yerleştikten sonra çocuk farklı oyunlara geçecektir.

Hangi yaşta ne tip oyunlar ve oyuncaklar?

Çocuklarımızın yaşadıkları ortamların güvenli olması gerektiğini her fırsatta söylüyoruz. Öte yandan çevrelerinde merak uyandıracak nesnelere de gereksinim var. Çocukların normal gelişmeleri için bu nesnelerin çok pahalı oyuncaklar olmasına gerek yok. Bizlere en sık sorulan sorulardan bir olan oyun ve oyuncak seçimi konusuna ayrıntısıyla değinmek istiyoruz. Yaşa ve gelişimsel düzeye uygun oyuncak seçimi çocuğunuzun becerilerini zevk alarak geliştirmesine katkıda bulunacaktır.

Doğumdan 3 aya kadar:
Bebeğiniz doğumdan itibaren öğrenme ve oyun oynama yetisine sahiptir. Çevresinin farkındadır. Ancak hayatta kalabilmesini sağlayan bazı refleksler nedeniyle hareketlerini kontrol etmekte zorluk çeker. Üçüncü ayın sonuna doğru refleks hareketler azalacak ve bebeğiniz istemli hareketler yapabilmeye başlayacak. Bu dönemde bebek günün büyük bölümünü uykuda geçirse de uyanık olduğunda çevresini tanımaya ve anlamaya çalışır.

İlk 3 ayda onun için en eğlenceli oyuncak konuşan, gülen, şarkı söyleyen ve onu kucağında taşıyan insandır.

Görme yetisi tam olarak gelişmemiştir, ancak 20-30 cm.lik bir uzaklığı net görür. Bakmayı en çok sevdiği şey insan yüzüdür. Karşısına geçip bol bol konuşun.

Ayrıca parlak, kontrastlı renkler, hareket eden nesneler de ilgisini çeker. Yatağının üzerine bir dönence asın.

Üçüncü ay civarında ellerine hakimiyetinin artmasıyla ellerini keşfedecek, gözünün önünde hareket eden ellerini uzun uzun seyredecektir.

İkinci aydan itibaren ellerini açık tutmaya başlayacak olan bebeğinizin eline bir çıngırak verin.

3-6 ay:
Bebeğiniz 3 ayını geçtiğinde artık hem başına hem de ellerine daha hakim hale gelecektir. Önüne uzattığınız nesnelere uzanacak ve eline alacak. Hatta ağzına götürmeye başlayacak. Destekle oturabilecek, ya da dönebilecek hale gelecektir.

Bebeğinizi destekle oturtarak önüne bir eliyle kavrayabileceği çeşitli dokularda oyuncaklar koyun. Oyuncak anahtarlık, yutamayacağı büyüklükteki küpler, yumuşak toplar bu oyuncaklara birkaç örnek.

Bebeğinizi yere sereceğiniz bir örtünün üzerine yüzükoyun bırakın. Önüne çeşitli renk ve şekillerde oyuncaklar koyun. Bu aktivite başını dik tutabilmesi için de yararlı olacaktır.

6-9 ay:
Artık bebeğiniz kendi kendine oturabilir hale gelecek. Bu dönemde dönmeye, hatta emeklemeye başlayacaktır. Nesneleri iki eliyle birden tutabilecek, hatta bir eline aldığını diğer eline geçirmeye çalışacaktır. Eline aldığı çoğu nesneyi öncelikle ağzına götürecektir.Ağzından köpük çıkarmak, çığlık atmak hoşuna gidecektir. Bu yaşta alışık olmadığı kişileri gördüğünde, bilmediği ortamlara girdiğinde rahatsız olabilir. Ayrıca bebeğinizin gözü önünde bir şeyi bir örtü altına sakladığınızda artık onun yok olmadığını anlamaya başlayacaktır.

Oturabilmeye başlayan bebeğiniz için bir mama sandalyesi edinebilirsiniz. Bu mama sandalyesi hem yemek saatlerinin daha rahat geçmesini sağlar hem de bebeğinizin güvenle oturup oynayacağı bir mekan görevi görür.

Salladığında, elleri arasında sıkıştırdığında ses çıkaran oyuncaklar verin eline.

Kağıt yırtmaktan, buruşturmaktan keyif alacaktır, ancak tehlikeye yol açmamak için yanında olmadığınızda kağıt ya da plastik torba ile oynamasına fırsat vermeyin.

Her zaman yeni şeyler keşfetmeye çalışacaktır. Oyuncaklarından sıkılıp ev aletleri ile oynamak isterse şaşırmayın. Tehlikeli olmayan malzemelerinizi ( örneğin: plastik kaşık) onunla paylaşabilirsiniz.

Dişleri de artık çıkmaya başlayacağından diş etlerini kaşımak için kullanacağı tipte oyuncaklar seçin. Plastik halkalar, plastik anahtarlıklar, dolapta soğutulabilecek tarzda içi su dolu diş kaşıyıcılar bu oyuncaklara örnek.

Gece rahat uyuyabilmesi için yatağına sevdiği bir oyuncak koyun. Alışırsa uykuya dalması daha kolay olacaktır.

Henüz emekleyemeyen bebeğiniz için elinden kayıp gitmeyecek “hacı yatmaz”tipi oyuncaklar alabilirsiniz.

9-12 ay:
Bebeğiniz artık emekliyor ya da sıralıyor. Bu dönemde evin her yerini karıştıracaktır. Onun merakını yok etmek imkansız olduğundan evinizi bebeğiniz için güvenli bir hale getirmeyi ihmal etmeyin. Yine de bir yaşına doğru bebeğiniz dünyanın belli bir düzeni olduğunu, bazı kurallar ve sınırlar olduğunu öğrenmeye başlayacaktır. Asla yapmasını istemediğiniz birkaç harekete sınır koyma konusunda tereddüt etmeyin. Bebeğiniz bir yaşına yaklaşırken el becerileri daha da gelişecektir. Çeşitli aletleri kurcalamaya başlayacak, şaşkın bakışlarınız altında televizyonu uzaktan kumanda ile açmayı başaracaktır.

Artık söylediğiniz basit cümleleri anlayacak, hatta anlamlı birkaç sözcük söylemeye başlayacak.

Henüz yürüyemeyen bebeğiniz için uygun oyuncaklardan biri üst üste ya da iç içe konabilen renkli halkalar ya da kutucuklardır. Yine de ilk zamanlarda halkaları ya da kutucukları doğru sırada üst üste dizmesini beklemeyin. İlk zamanlarda evirip çevirecek, birbirine vuracak, hatta yemeye çalışacak.

Tekerlekli oyuncaklar yürümek üzere olan bebeğinizin tutunarak hareket etmesini sağlar. Bu tip oyuncaklarla oynarken bebeğinizi yalnız bırakmayın.

“Tel sarar”, “gel babası”, “baş baş”, “alkış”, “buraya bir kuş konmuş” gibi oyunlar karşılıklı olarak oynayabileceğiniz, dil gelişimine de yararlı olacak oyunlardır.

“Ce-e”, saklambaç bu yaşlardaki çocukların çok sevdiği oyunlardır. Kısa süreli ve oyun şeklindeki ayrılıkları sembolize ederler. Çocuklar için anneden ayrılığın bir provasıdır.

Bebeğiniz zıplatılmaya, yuvarlanmaya bayılır. Bu tip fiziksel aktiviteli oyunları deneyebilirsiniz. Müzik çalarak dansetmesini teşvik edebilirsiniz.

Sürprizli oyuncaklar ( örneğin üstüne basınca ses ya da ışık çıkaran) favori oyuncaklarındandır.

Oyuncakların tümünü ortada tutmak bebeğin onlardan sıkılmasına neden olabilir, bu nedenle oyuncakları sırayla ortaya çıkarın.

Bebeğinize bolca kitap okuyun. Bol resimli kitapları tercih edin. Öyküyü çocuğunuzun gelişimsel düzeyine göre sadeleştirin.

Oyuncak telefonlar, toplar alabileceğiniz diğer oyuncaklara örnek.

Prof.Dr. Yankı Yazgan